Ekonomik Sağlığın ve Yatırım Güvenliğinin Ölçüsü: Ülke Kredi Notu Nedir?
ülke kredi notu, bir ülkenin ekonomik ve politik durumu temel alınarak yapılan kredi değerliliği derecelendirmesidir. dünyaca ünlü kredi derecelendirme kuruluşları, bireylerin, şirketlerin ve diğer varlıkların yanı sıra ülkeleri ve egemen kurumları değerlendirerek onlara bir kredi notu vermekten sorumludur.
bu işlem, bir ülkenin talebi üzerine yapılır ve değerlendirilen ülkenin tahvil piyasasına yatırım yaparken karşılaşılan riski yansıtmak için gerçekleştirilir. yüksek bir kredi notu, özellikle gelişmekte olan ülkeler için itibar açısından önemlidir. bu ülkeler, finansal piyasalarına yabancı yatırımları çekebilirler.
-> bir ülke kredi notu, ulusların ve spesifik egemen kuruluşların kredi değerliliğini ekonomik ve politik koşullara göre değerlendirir.
-> şirket, firma veya bireylerin kredi notlarına benzer şekilde, her derecelendirme kuruluşu talep üzerine ulusları değerlendirir ve bir not verir.
-> bu notları etkileyen çeşitli faktörler arasında dış borç, temerrüt geçmişi, enflasyon oranı, kişi başına gelir ve bir ülkenin gsyih'si yer alır.
-> iyi küresel kredi notlarına sahip olmak, bir ülkenin veya varlığın kredi değerliliğini ölçmeye ve yatırımcıları jeopolitik senaryolar hakkında bilgilendirme sağlar.
-> ülke kredi notu, ülkelerin ve devlet varlıkların kredi değerliliğini tanımlayan puanları ifade eder. fitch ratings, standard & poor's (s&p) ve moody's gibi en büyük üç kuruluş, ülkeleri değerlendirip çeşitli faktörlere dayanarak onlara kredi notu verir. bu notlar, ülkelerin dünya çapında itibar kazanmasına ve tahvil piyasalarında fon kullanmalarına yardımcı olur.
-> her kredi derecelendirme kuruluşunun kendi not sistemi vardır ve notları semboller ve kodlar aracılığıyla atar. ülkelerin ekonomik ve politik durumlarının bu kuruluşlarca değerlendirilmesine izin vermesi, kritik bilgilerini dünya ile paylaşmaya ve finansal verilerini kamuya açıklamaya istekli olduklarını gösterir.
-> daha yüksek bir kredi notu, dünya çapında itibara, istikrarlı bir ekonomiye, artan ekonomik büyüme ve politik gelişim anlamına gelir. buna karşılık, düşük bir kredi notu, yüksek kredi riski, düşük rezervler ve yatırımcıların yatırımlarını geri çekmesi ya da yatırım yapma konusunda isteksiz olmaları anlamına gelir. kredi notunun uygulanmaya başladığı dönemden bugüne, birçok ülke borçlarını, tahvillerini ve finansal yükümlülüklerini yerine getirememiştir. bir ülke kredi notu, bir şirket ya da bireye verilen kredi notundan farklı bir öneme sahip olup, ayrı belirleyici faktörlere dayanır.
bu değerlendirmeyi etkileyen faktörler
dış borç : birçok ülke, ekonomilerini düzenlemek için diğer ülkelere, dünya otoritelerine ve küresel finansal kuruluşlara fon, kaynak ve diğer türde mali yardımlara güvenmektedir. borç miktarı ne kadar yüksekse, ülkenin kredi notunu o kadar etkiler.
temerrüt geçmişi : eğer bir ülkenin kısa bir temerrüt geçmişi varsa, bu durum dış borç ve küresel kredilerle yakından ilişkilidir. bu, ülkenin yalnızca dış fonlara bağımlı olduğunu değil, aynı zamanda aldığı kredileri geri ödemede de sorun yaşadığını gösterir.
enflasyon oranı : basit bir karşılaştırma yapıldığında, birçok ülkenin yüksek enflasyon oranına sahip olduğu, bu durumun halkın yatırım yapmasını, harcama yapmasını veya parasını piyasada kullanmasını zorlaştırdığı, para arzı ve nakit akışı düzenlemesini engellediği görülür.
kişi başına gelir : bir ülkenin kişi başı geliri, belirli bir bölgedeki kişi başına düşen ortalama geliri ifade eder. yüksek kişi başı gelir, vatandaşların iyi bir yaşam standardına sahip olduğunu, vergi ödediğini ve ekonomiye katkıda bulunduğunu gösterir. benzer şekilde, düşük kişi başı gelir, kötü yaşam standartlarını, toplumsal sorunları ve ekonomik problemleri işaret eder.
gsyih : gayri safi yurt içi hasıla, bir ülkenin kredi değerliliğini analiz etmek için önemli bir ölçüttür. güçlü bir gsyih, güçlü bir ekonomiyi ifade ederken, durgun bir gsyih değeri, zayıf bir ekonomi ve ülkenin uzun süredir karşı karşıya olduğu diğer iç sorunlara işaret eder.
ekonomik kalkınma : bir ülkenin ekonomik gelişimi düşük olduğunda, bu genellikle yeni projelerin olmadığı ve işletmelerin mali sorunlar yaşadığı anlamına gelir ki bu durum, hükümetin fon eksikliği yaşadığı veya dış borç almaya çalıştığı ya da borçlu olduğu ülkelere olan ödemelerini yapamayacağı anlamına gelir.
bu derecelendirmenin dünyadan iki örneğine baktığımızda
nisan 2023'te s&p global ratings, yunanistan'ın kredi notunu pozitif yönde artırırken, italya'nın notunu sabit tutma kararı aldı. kredi derecelendirme kuruluşu, yunanistan'ın yapısal reformları, mali temelleri ve yabancı yatırımlarının makul bir iyileşme göstermesi nedeniyle bu kararı aldı. ülke, birçok ekonomik zorlukla karşı karşıya kalmış olmasına rağmen, avrupa'nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olması bekleniyor.
2022 eurostat verileri, yunanistan'ın iki yıl üst üste açık verdikten sonra bütçe fazlasını %0,1 oranında iyileştirdiğini gösteriyor. bu durum, yunanistan'ın yatırım derecesinin bb+ veya b olarak kalmasını sağladı. bu değişim, covıd-19 pandemisinin ardından durumların normale dönmesiyle gerçekleşti.
şubat 2023'te fitch ratings, pakistan'ın ülke kredi notunu iki kademe düşürerek ccc+’dan ccc-’ye indirdi. bu eylem, pakistan’ın önemli ölçüde düşük rezervleri, yüksek yeniden finansman riskleri ve uluslararası para fonu (ımf) tarafından oluşturulan zorlu koşulların etkisiyle alındı. ekim ayında aynı kredi derecelendirme kuruluşu, pakistan'ın ülke notunu b-'den ccc+'ya düşürdüğünde, bu ikinci kez düşüşe geçtiğinin göstergesiydi.
imf ve pakistan, müzakereler devam etmesine rağmen anlaşma imzalamadı ve ülke ekonomik kriz için acilen fon arayışındaydı. genellikle fitch, bu kadar kısa aralıklarla not düşürmez. yine de bir diğer kredi derecelendirme kuruluşu olan s&p global'in pakistan'ın notunu b'den ccc+'ya düşürmesinin ardından fitch ratings bu kararı aldı.
kredi notunun etkileri
• gelişmekte olan ülkelerin küresel pazarda değerlerini ve varlıklarını kanıtlamalarına yardımcı olur.
• kredi notuna dayanarak, işletmeler ve yabancı yatırımcılar, ilgili ülkenin ekonomisine yatırım yapıp yapmamaya karar verir.
• iyi bir kredi notuna sahip bir ülke, yerel pazarlarına yabancı yatırımları çekebilir.
• kredi derecelendirmesi, aynı zamanda bir ülkenin siyasi ikliminin bir ölçüsüdür ve bu nedenle doğrudan veya dolaylı olarak etkiler.
önemi
• bir ülkenin veya devlet varlığı kredi değerliliğini ölçer.
• yatırımcılara ülkelerin ekonomik ve siyasi durumu hakkında bilgi verir.
• herhangi bir ülkenin mükemmel bir küresel kredi derecesine sahip olması için önemli bir ölçüttür.
• ülkenin finansal ve bankacılık sistemini, piyasa büyümesi ve gelişimini de içerecek şekilde kısaca detaylandırır.
en yüksek kredi notuna sahip ülkeler
avustralya ve kanada, moody’s’in ülke kredi derecelendirmesinde en yüksek listelenmiş olup, üç büyük kredi derecelendirme kuruluşundan da en yüksek notları almıştır. bu ülkeleri danimarka, almanya, hollanda, norveç ve isveç gibi çoğu avrupa ülkesi ile avrupa birliği takip etmektedir. bunların dışında, singapur, abd’nin üzerinde yer almaktadır.
fitch'in türkiye notunu okumak isteyenler için: link
