Dünya Piyasalarını Alt Üst Eden Çin Merkezli Yapay Zeka DeepSeek Nedir?

OpenAI'ın ChatGPT'sinden çok daha hızlı, çok daha verimli ve düşük maliyetleriyle dikkat çeken Çin yapay zekası DeepSeek, bu sabah dünya piyasaları adeta sarstı. Peki nedir bu DeepSeek? Neden önemli bir gelişme?
Dünya Piyasalarını Alt Üst Eden Çin Merkezli Yapay Zeka DeepSeek Nedir?

deepseek; düşük maliyetli çözümleri, enerji verimliliği ve yerel çözümler sunan inovasyon stratejileriyle dikkat çeken, çin merkezli bir yapay zeka teknolojisidir. abd’nin karmaşık ve dev projelerine (bkz: stargate projesi) alternatif olarak sunduğu bu basit yaklaşımlar, sadece ekonomik rekabet yaratmakla kalmıyor, aynı zamanda küresel yapay zeka yarışında çok kutuplu bir dengenin de haberini veriyor. bu teknoloji, teknolojik rekabetin yanı sıra çin hükümetinin “2030’da yapay zeka liderliği” hedefinde önemli bir siyasi araç olarak da öne çıkıyor. bu yapay zeka modelinin, abd’nin stargate projesini duyurmasının ve ülkelere çip kısıtlamalarını açıklamasının ardından ücretsiz ve açık kaynak kodlu olarak gelmesi de pek tesadüf görünmüyor.

öte yandan, openai ve microsoft tarafından geliştirilen stargate projesi, yapay genel zeka (bkz: artificial general intelligence) yaratmayı hedefleyen en büyük teknolojik yatırımlardan biri. bu proje, gpt-4 gibi modellerden katbekat güçlü bir yapay zeka modeli geliştirmeyi amaçlıyor. ancak bu hedefin bedeli oldukça yüksek: yalnızca model eğitimi için ayrılan bütçe, 100 milyar dolar gibi devasa bir rakama ulaşıyor. bu miktar, birçok ülkenin yıllık savunma bütçesini geride bırakırken, projenin enerji tüketimi de küçük bir kasabanın yıllık enerji ihtiyacını aşabiliyor. stargate, rakiplerini geride bırakacak bir üstünlük oluşturmayı hedeflerken çevresel ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından eleştirilere maruz kalacaktır. ayrıca, bu tür pahalı projeler, açık kaynak çözümlerle gelen rekabet karşısında abd merkezli şirketleri savunmasız bırakabilir.

deepseek ise stargate gibi büyük projelere doğrudan rakip olmayı değil, düşük maliyetli ve daha ihtiyaç odaklı bir strateji izlemeyi tercih ediyor. şirketin geliştirdiği enerji tasarruflu yapay zeka modelleri, internet ve enerji altyapısının sınırlı olduğu bölgelerde geniş bir talep görecektir. yerli çip üretimine odaklanan çin, huawei ascend çipleri gibi yerel teknolojilerle maliyetleri düşürerek abd’nin nvidia çiplerine bağımlılıktan kurtulmayı da amaçlıyor. bu stratejinin, teknoloji bağımlılığı azaltmanın yanı sıra daha düşük maliyetli ve enerji verimliliğini arttıran çipler üretmeye odaklanacağını unutmamak gerekiyor. çin’in bilim ve teknoloji araştırmaları parametrelerine bakıldığında (bkz: #169831425) (bkz: #169813255), deepseek teknolojisiyle yapay zeka alanında sağlanan verimliliğin yarattığı şokun bir benzerinin çip üretiminde yaratılmasını da mümkün görüyorum.

deepseek’in açık kaynak kodlu yapay zeka modelleri, abd’nin milyar dolarlık projelerine karşı önemli bir alternatif sunuyor. bu tür açık kaynak kodlu çözümler, üniversitelerden küçük işletmelere kadar geniş bir kesimin üst düzey yapay zeka teknolojilerine erişimini mümkün kılıyor. bu durum, teknoloji pazarının tekelleşmesini önleyerek daha kapsayıcı bir inovasyon ortamı yaratıyor. başka bir anlamda da teknoloji tekelini elinde bulunduran abd’nin pazar payını eritiyor. dahası, açık kaynak modellerin artan popülaritesi, nasdaq gibi borsalarda işlem gören amerikan yapay zeka şirketlerinin piyasa değerlerini etkileyebilir. hatta benzer birşey dünyada çinli rakipleri ile benzer oranda araç satan ancak, devasa bir borsa değerine ulaşan tesla’nın market değerleri de tartışmaya açılabilir. openai gibi şirketler, yüksek lisans maliyetleri nedeniyle bu rekabet karşısında cazibesini yitirebilir. amerikan iç siyaseti açısından da bu şirketlere aktarılan devasa kamu kaynaklarını sorgulamaya açar.

çin, yapay zeka patentlerinde abd’yi geride bırakarak bu alanda liderlik yolunda önemli bir avantaj kazandı. dünya fikri mülkiyet örgütü’ne (bkz: wipo) göre, çin’in yapay zeka patent başvuruları küresel toplamın %60’ını oluşturuyor. bu patentler; makine öğrenimi, doğal dil işleme ve otonom sistemler gibi kritik alanlarda yoğunlaşıyor. bu durum, çinli şirketlerin uluslararası pazarda güçlü bir konum elde etmesini sağlarken, aynı zamanda batılı şirketlerle stratejik ortaklıklar kurma veya teknoloji erişimini sınırlandırma avantajı da sunacaktır. ancak, bunun gösterdiği en önemli şey çin mühendisliğinin geldiği seviyedir.

deepseek gibi şirketler, çin’in uluslararası pazardaki etkinliğini artırırken abd’nin stargate gibi büyük projelerine alternatif bir yaklaşım sunuyor. abd’nin yüksek enerji tüketimi ve maliyet yükü nedeniyle eleştirilere açık olması, deepseek’in düşük maliyetli çözümlerle hızla büyümesine olanak tanıyacaktır. diğer ülkelere de düşük maliyetle yapay zeka geliştirmenin mümkün olduğunu göstermesi ve buna imkan sağlaması ise önemli bir sonuç yaracaktır. avrupa birliği’nin gdpr gibi veri koruma düzenlemeleri ve açık kaynak topluluğunun katkıları ise bu liderlik yarışını daha karmaşık hale getirecektir. örneğin, meta’nın llama modeli gibi açık kaynak çözümler, bireysel geliştiriciler için güçlü bir alternatif oluşturuyor. haliyle, abd’nin kendi tekelleri ve kendi şirketleri arasındaki rekabet açısından da önemli bir etki yaratacaktır.

deepseek’in düşük maliyetli ve yerel odaklı çözümleri, stargate gibi dev kaynakların ayrıldığı projelere doğrudan rakip olmasa da küresel yapay zeka yarışında dengeleri değiştirme potansiyeli taşıyor. çin’in yapay zeka patentlerindeki üstünlüğü, yerli çip üretim çabaları ve açık kaynak stratejileri, abd’nin teknolojik liderliğine meydan okumaya devam edecektir. bu çok kutuplu yarışta başarı, yalnızca kaynaklara değil, stratejik esnekliğe ve inovasyon kapasitesine dayanıyor. deepseek, açık kaynaklı yapay zeka teknolojilerinin öncüsü olarak yalnızca abd’nin değil, avrupa ve diğer ülkelerin de stratejilerini yeniden düşünmesine yol açabilir. haliyle, çin’in bu hamlesini oyun değiştirici çok boyulu bir hamle olarak görmemiz pek mümkün.

türkiye’nin de küresel güçler arasındaki bu rekabetten faydalanarak aradaki boşlukları kullanması ve pardus projesine benzer bir projeyle, ancak; bu defa yarı yolda bırakmadan, açık kaynaklı bir yapay zeka projesine girmesi faydalı olacaktır. türkiye’nin küresel yapay zeka yarışında güçlü bir yer edinmesi için, pardus gibi bir açık kaynak projesini yeniden tasarlayarak yapay zeka odaklı bir girişime dönüştürebilir. ancak bu defa proje, sürdürülebilirlik, geniş katılımcılık ve stratejik bir vizyonla ele alınmalıdır. yerel veri kaynaklarına dayalı, türkçe ve bölgesel ihtiyaçlara uygun modeller geliştirilmesi, türkiye’yi yapay zeka teknolojilerinde özgün bir konuma taşıyabilir. yerli çip üretimi ve düşük maliyetli enerji verimli çözümlerle küresel pazarda çevresel kaygılara duyarlı bir alternatif sunulabilir. afrika, orta doğu ve türk cumhuriyetleri gibi bölgelere odaklanarak hem bölgesel liderlik sağlanabilir hem de açık kaynak topluluklarıyla iş birliği yapılarak küresel bir inovasyon ağı kurulabilir. böyle bir proje, genç nüfusun teknoloji odaklı istihdamını artırırken, türkiye’yi hem ekonomik hem de teknolojik açıdan rekabetçi bir güç haline getirebilir.

deepseek'i incelemek için: deepseek.com