Doğada Erkekler Dişilerden Daha Gösterişli ve Süslüyken, İnsanlarda Neden Tam Tersi?
doğada hayvanların erkekleri daha güzelken, insanlarda neden böyle değildir?
darwin'in de bahsettiği gibi, cinsel seçilim çeşitli özellikleri ön plana çıkartır. doğada dişiler doğurganlık yetisini ellerinde tuttukları için seçim hakkını da kazanırlar ve genlerini en iyi şekilde aktarabilecek erkeği seçerler. tabii ki birçok erkek içinden seçim yapmak zordur. erkeklerin maliyetine rağmen süs geliştirmeleri gerekmektedir. bazı türlerin gagaları, bazı türlerin tüyleri dişi seçimi sebebiyle görsel özelliklerini arttırır. buna handikap yasası da denmektedir. çünkü o tür süs karşılığında daha yırtıcıların dikkatini çekiyor olmasına rağmen süs geliştirmeye devam etmektedir.
hayvanlar aleminde durum nedir?
bize yakın türlerden olan primatların seçimleri sonucunda çeşitli evrimsel süsler ortaya çıkmıştır. bazı türler tek eşli olarak devam etmiş, bazı türler çok eşli olmuştur. bazı türlerde kaslar ön plana çıkmıştır. hatta testis boyutu büyük olan maymun türleri değer kazanmıştır. örneğin çok eşli şempanzelerde dişi birçok erkekle çiftleşir ve en güçlü spermin kazanmasına izin verir. bu sebeple en çok sperm üreten şempanzenin genleri aktarılmıştır. gorillerde ise penis veya spermden çok kaslar önemlidir ki penisleri şempanzelere göre küçük olan goriller kaba güçle eşlerini ellerinde tutar. özellikle penisin evriminden bahsederken bunu anlatmıştım. işte burada bir kırılma olmuş ve atalarımızda cinsel süs olarak "zeka" gelişmeye başlamıştır.
evrimsel seçilimde zekanın önemi
evrimsel psikolog dr. geoffrey miller, biyolog darwin ve dr. steven pinker'ın açıkladığı gibi insan diyebileceğimiz ilk atalarımızda handikap yasası sonucu görsel niteliklerde göze çarpan bir süs gelişmedi. bunun yerine zekamız evrildi.
neden böyle olduğunu net olarak bilmesek de en önemli açıklamanın fiziksel özelliklerin etkin olduğu türlerde çok eşliliğin yaygın olduğu ve "yaratıcılık" özelliğinin kısıtlı olmasıdır. tek eşli canlılara (kurtlar, kuğular) baktığımızda cinsel süsleri görmüyoruz. yani dişi ve erkeğin fiziksel nitelikleri nerdeyse aynı olmaktadır. insan ise tam arada kalan bir türdür.
zeka, dil ve kur yapma
zekanın düşük olduğu türlerde en başta dil gelişmez, el aletleri yapılamaz ve bu sebeple direkt dikkat çeken fiziksel özellikler ön plana çıkar ve tesadüfi olarak evrilirler. bu evrim; kanat, gaga veya tüy rengi olabilir. geoffrey miller stanford üniversitesinde bir simülasyon yapmış ve ne yaparlarsa yapsınlar türlerde hangi özelliğin evrimleşebileceğini önceden saptayamadıklarını belirtmişlerdir.
erkeklerde zekanın etkisiyle bunlar yerine; kur yapma, şarkı söyleme, sanatsal çalışmalar, çeşitli bilimsel keşifler, fiziksel özellikleri kabile içindeki diğer erkeklere göre kötü olmasına rağmen yöneticilik yeteneğinin öne çıkması ile dikkat çekme, paylaşımcılık-cömertlik, etik gibi kavramlar ön plana çıkmış ve dişiler tarafından genellikle tercih edilmiştir.
bazı hayvanlar 50 civarı ses ile anlaşırken, insanlarda dil ciddi anlamda evilmiş, binlerce kelime konuşur hale gelmişiz. bunun sebeplerinden biri entelektüelliği gösterme biçimi olan kur yapma ve espiri yeteneğimizin gelişmesidir. zamanla bunu beceren erkekler dişiler tarafından seçilmiştir. bu yine handikap yasası sebebiyle zekanın evrimsel bir süs olmasına sebebiyet vermiştir ve bu süsle bilimde, sanatta, edebiyatta gelişmeler yaşanmıştır. erkekler direkt fark etmeseler de cinsel olarak seçilmek için yaratmaya başlamıştır.
erkekler seçilmek için üretmelidir
erkeklerin dişiler gibi bir doğurma özelliği olmaması sebebiyle edebiyat, sanat, bilimde devamlı gelişmişler, geliştikçe daha zeki kadınlar tarafından seçilmişler ve dolayısıyla kendilerini anlayabilecek zekaya sahip kadınları tercih etmişlerdir. cinslerde iq'nun karşılıklı olarak devamlı artma sebebi de budur.
önceden ilgili referansta anlattığım gibi kadınlar kendilerine yapılan kuru, edebiyat eserlerini, sanatı daha iyi "anlayabilmek" üstüne evrimleşmiş, erkekler ise "yapabilmek" üstüne kendilerini geliştirmiştir. öyle ki bazı edebiyat eserlerinde erkek yazdığının güzel olduğunu bilir fakat kadın bunun derinliğini daha iyi kavrar. bu yüzden edebiyat, sanat, müzik alanında değer üreten erkekler tercih edilir. 70'lerdeki groupie kavramı buradan gelmektedir.
kadınlar anlama, erkekler ise üretme konusunda daha başarılıdır
tabi şu soru akla gelebilir: kadınlar yaratmıyor mu? tabii ki yaratmaktadır fakat dürtüleri erkekler kadar güçlü değildir. çünkü seçen taraf kadındır. seçilmeleri için ekstra bir efor sarf etmelerine gerek yoktur. öyle ki kadınlar ilişkide oldukları erkekleri zamanla "artık eskisi gibi konuşmuyor, öküze bağladı" diye eleştirir. çünkü erkek için flört dönemi (konuşma, baştan çıkartma, etkileme) maliyetlidir ve kadını etkiledikten sonra bu maliyeti sürdürmeyi istemez, öyle ki tekrardan etkilemek istediği bir kadın çıktığında benzer pattern'i göstermek üstüne bir dürtü hisseder.
doğadaki türler karşı cinsin özelliklerini kıskanmaz
ilginç bir konuyu daha açıklığa kavuşturmak gerekmektedir. günümüzde kadın erkeklerle üretim konusunda neden rekabet eder veya duyar geliştirir? mesela bir kuş türünde dişiler genellikle en iyi öten, repertuvarı en geniş olan erkeği seçer ve bu esnada şöyle düşünmez: "ben neden bu erkek kadar iyi ötemiyorum ya da geniş bir şarkı repertuvarına sahip değilim?" yine benzer şekilde dişi bir tavus kuşu erkeği için şöyle demez: "benim tüylerim neden bu erkek kadar güzel değil?" doğa nasıl erkekte yaratmayı cinsel seçilim sebebiyle evrimleştirdiyse, bu türlerde de fiziksel nitelik açısından evrimleştirmiştir ve buna sebep olan yine dişilerdir.
hayvanlarda böyle bir sorgulama olmazken, insanlarda neden olmaktadır?
çünkü orta çağ itibarıyla kadınların birçok konuda değer üretmesi yasaklanmıştır, bu da kadında "sosyal" anlamda bir tepki doğurmuştur. yani günümüzde çeşitli feminist söylemlerde son 50 senede kadınların da erkekler kadar yaratıcı olmasının sebebi bu baskılanmadır.
muhtemelen böyle bir baskılama olmasa ve sosyal açıdan 2 türe de aynı özgürlük verilse, kadınlar aynı diğer türler gibi erkeklerin yaratıcılığıyla kendilerini kıyaslamaya gerek duymayacaktı. muhtemelen kadınlar daha fazla değer üretecekti ama oran olarak cinsel seçilim ve handikap yasası sebebiyle erkekler yine daha fazla eser veriyor olacaktı. bunlar benim iddialarım değil, verdiğim referanslarda detaylı okunabilir.
cömertlik kadınlar tarafından neden çekici bulunur?
dr. geoffrey miller yine kitabında küçük bir hayvanı avlayabilecekken, büyük bir hayvanı zar zor avlamanın anlamsızlığını tartışmıştır. küçük bir hayvan kolay avlanır, hemen tüketilebilirken, büyük bir hayvan düşük ihtimalle avlanabilir ve o dönem buz dolabı olmadığı için bu işte yardımı olmayan kişilere bile pay edilirdi. bunun en önemli evrimsel açıklaması cömertliğin veblen'in gösterişçi toplum teorisindeki gibi aşırı israfa sebebiyet vermesi ve bunun da bir uyum yeteneği olmasıdır. dişi bunu zenginlik olarak algılar ve etkilenir. bu yüzden günümüzde kişiye bir katkısı olmamasına rağmen yüklü bağışlar devam etmektedir. öyle ki bu bağışların nereye gitttiğinin bağışı yapan kişiler tarafından araştırılmadığı üzerine çalışmalar mevcuttur. halk bilmese de kısıtlı bir toplum içinde bağışı kimin yaptığı genellikle bilinmekte ve o kişiye statü kazandırmaktadır. çünkü bunu yapacak güçte olduğunuzu ispatlamış olursunuz. aynı yüksek maliyetine rağmen tavus kuşlarının süs geliştirmesine benzer, kişiye yararı yoktur fakat dişiler tarafından tercih edilmesine sebep olur.
sonuçlar
özetle insanlarda cinsel seçilim sonucunda fiziksel özellikler değil, zihinsel özellikler ön plana çıkmıştır. bu yüzden doğada erkekler daha güzeldir. öyle ki son dönemde sapyoseksüel olarak isim kazanan bu durum aslında milyon yıllık insan evrimindeki en temel gerçektir. ilk duyduğum zamanlarda gülüyordum, sanki son 10 yılda kadınlar erkeklerin zekalarından etkileniyormuş gibi, böyle bir akım çıkmış gibi davranılıyordu. oysa ki primatlardan günümüzde evrilen en önemli cinsel süstür.
referanslar ve ileri okumalar:
geoffrey miller - sevişen beyin
steven pinker - zihin nasıl çalışır?
darwin - insanın türeyişi
alfred adler - insan tanıma sanatı
Çoğu Türde Cinsiyet Oranı Neden Birbirine Eşittir?
