Bir Uzay Uçuşunda Hayatını Kaybeden İlk İnsan: Vladimir Komarov

16 mart 1927’de moskova’da doğuyor, sıradan bir ailenin çocuğu. sovyetler birliği’in zor zamanları. daha çocuk yaştayken ikinci dünya savaşı patlıyor. babası cepheye gidiyor, o sırada küçük vladimir bir yandan okula gidiyor, bir yandan ailesine destek olmaya çalışıyor. savaş dönemi sovyet gençliği gibi o da daha ergenliğe girmeden büyümek zorunda kalıyor. çocukluktan itibaren havacılığa merak salıyor. oyuncak uçaklarla başlayan hayali, onu moskova havacılık mühendisliği okuluna kadar taşıyor. o dönemde "havacı olmak", özellikle de sovyetler'de, neredeyse kutsal bir meslek. çünkü gökyüzü, batı’ya üstünlük sağlamanın en havalı yolu. komarov bu alanda hem yetenekli hem de disiplinli. mühendislikteki başarısı sayesinde sovyet hava kuvvetleri’ne katılıyor. savaş pilotu değil belki ama gökyüzü onun evi oluyor. 60’lı yıllar, uzay yarışı için tam bir arena. abd bir yanda, sovyetler öteki yanda... her iki taraf da “önce biz gittik!” demek istiyor. yuri gagarin, 1961’de ilk insan olarak uzaya çıkıyor ve tüm dünya sovyetler birliği'nin bu başarısını konuşuyor. komarov da bu yarışın içindeki isimlerden biri oluyor.

1964 yılında, komarov’un komutanlığındaki voskhod 1 uzay aracına üç kişilik bir ekip bindiriliyor. bu, tarihteki ilk çok kişilik uzay uçuşu. ama öyle şimdiki zenginlerin düzenlediği uzay yolculukları gibi güvenli falan değil. aracın içinde koltuk bile yok. ekip üyeleri emniyet kemeriyle yere sabitleniyor çünkü yer yok. paraşüt sisteminin acil durumlar için yedeği bile düşünülmemiş. yani tam bir kumar aracı. fakat sovyetler ve abd için bu gibi şeylerin bir önemi yok, önemli olan propaganda. bu görev sorunsuz bir şekilde tamamlanıyor ve takvimler 1967’yi gösterdiğinde, komarov’a bir görev daha veriliyor: soyuz 1. bu araç, sovyetler’in ay'a kadar uzanacak olan projelerinin ilk halkası. fakat aslında araç hazır falan değil. daha test aşamasında bile aracın sistemleri hep çöküyor. zaten komarov, mühendislik bilgisiyle bunu görüyor ve tam 203 teknik arıza tespit ediyor. komarov, görevi reddetmek istese de edemiyor. çünkü eğer görevi reddederse, onun yerine yuri gagarin gönderilecek, yani en yakın arkadaşı. yani sistem resmen "ya sen, ya da en yakın arkadaşın!" diyor. komarov bu durumu bir arkadaşına şöyle açıklıyor: "ben çıkmazsam gagarin çıkacak. onu feda edemem." yani devlet tüm bu bu eksikleri biliyor, ama görevi iptal etmiyor. çünkü 1967, devrimin 50. yılı. uzaya araç çıkarmak, halkı mutlu edecek bir şey. propaganda uğruna, bir insanı kurban etmeleri gerekiyor. kurban da belli: komarov.

soyuz 1, 23 nisan’da fırlatılıyor. fırlatılır fırlatılmaz sorunlar başlıyor. araç bir türlü güneş panellerini açamıyor. enerji üretilemiyor. denge bozuluyor. komarov'un telsiz kayıtlarına göre paneller açılmıyor, navigasyon çalışmıyor, haberleşme kopuk, otomatik sistemler arızalı. her şey el yordamıyla, komarov’un tecrübesine kalıyor ve o korkunç an geliyor: iniş paraşütü açılmıyor. yedek paraşüt de dolanmış. araç, saatte yaklaşık 600 km hızla yere çakılıyor. kapsül, çarpma anında alev alıyor. çıkan yangında komarov’un vücudu tamamen yanıyor. otopsi bile yapılamıyor, geriye sadece kömürleşmiş kalıntılar kalıyor. sovyetlerin saklamaya çalıştığı, ama batı istihbaratının ele geçirdiği belgeler. komarov’un ağzından çıkan son sözlerin şöyle olduğunu söylüyor: “bu lanet olası gemi yere çakılacak… bu şeytan gemisi! elimi attığım hiçbir şey düzgün çalışmıyor… beni resmen ölüme gönderdiniz!” komarov’un cesedi o kadar kötü durumdaydı ki, tabuta sadece kalıntıları kondu. ama sovyetler, onun ölümünü “görevde şehit oldu” gibi meşrulaştırmaya çalıştı. tüm teknik eksiklikler, ihmaller, baskılar örtbas edildi. sovyet devleti onu “kahraman” ilan etti, mezarına anıt dikti ama neden öldüğünü yıllarca tam anlamıyla anlatmadı. halk, komarov’un sistem tarafından kurban edildiğini yıllar sonra öğrendi. sovyetler her zaman olduğu gibi, sansür ve propaganda arasında gerçekleri ustaca sakladı.

vladimir komarov’un tek başına ölmediğini söylemek lazım. çünkü onunla birlikte bir adam daha öldü, yani en yakın arkadaşı yuri gagarin. gagarin, soyuz 1 görevinin iptal edilmesi için komisyona defalarca başvurmuş, komarov’un uçmaması gerektiğini defalarca dile getirmişti, ama dinlenmedi. komarov’un ölümünden sonra gagarin içe kapanıyor, depresyona giriyor. eski neşesi, yaşama isteği kalmıyor. zaten bir yıl sonra, 1968’de gagarin’in de uçağı düşüyor. onun ölümü de kaza mıydı, sabotaj mı, hâlâ net değil.