Bir Koku Bizi Yıllar Öncesine Nasıl Işınlayabiliyor?

koku hafızası, nörolojide çok özel bir yere sahip çünkü koku duyusu diğer duyulardan farklı olarak doğrudan limbik sisteme, yani beynin duygu ve hafıza merkezine bağlanıyor.

göz ve kulaktan gelen bilgiler önce talamusa uğrayıp oradan kortekse yönlendirilirken, koku sinyalleri olfaktör soğancık (olfactory bulb) aracılığıyla doğrudan amigdala ve hipokampusa gidiyor. bu yüzden bir kokuyu duyar duymaz anında bir anı ya da duygu canlanabiliyor. hipokampus burada kokuya dair anıyı depolayan merkez. örneğin çocukken annenin pişirdiği bir yemeğin kokusu, yıllar sonra aynı kokuyla karşılaşıldığında hafızadan çok hızlı şekilde geri çağrılıyor. amigdala ise o kokuya eşlik eden duyguyu saklıyor: güven, huzur, korku ya da tiksinti. dolayısıyla koku hafızası yalnızca bilgi değil, aynı zamanda duygusal “ton” da içeriyor.

nörotransmiter düzeyinde baktığımızda, kokularla ilişkili anıların güçlü olmasının nedeni glutamat aracılığıyla hızlı sinaptik bağlantılar kurulması ve bu bağlantıların “duygusal yük” nedeniyle daha kalıcı hale gelmesi. araştırmalar, özellikle travmatik ya da çok keyifli anıların koku aracılığıyla tetiklendiğinde daha yoğun hissedildiğini gösteriyor. çünkü amigdala, duygusal yoğunluğu yüksek olaylarda sinaptik güçlenmeyi artırıyor ve hipokampusla olan iletişimini kuvvetlendiriyor.