Başarısız Tek Üyesi Olmayan ve Matematiğin Mafyası Olarak Nitelendirilen Bernoulli Ailesi

ticaretle uğraşan bu aile, önceleri ne kadar dahi olduklarının farkında değil. jacob 1 dünyaya geldikten sonra ailenin kaderini değiştiriyor, ticaret geleneği yerini matematik ve fizik üzerine çalışmalara bırakıyor. bundan sonra doğan bireylerden 20 yaşına kadar doktorlukla, hukukla, edebiyatla uğraşan aile bireyleri bile bu meslekleri bırakıp kendilerini matematiğe adıyorlar.

aralarında başarısız olan tek bir birey yok. bizim bildiğimiz üç kuşak. ama araştırıldığında bernoulli ailesinin sonraki soylarından olan kişilerin de matematik alanında inanılmaz işler başardıkları düşünülüyor. yalnız ailenin olumsuz bir yanı var, hepsi yılan gibi. birbirlerinin kuyusunu falan kazıyorlar. oğlunun teoremini çalıp kendi fikriymiş gibi çalıntı teorem hakkında kitap yayınlayan babadan, kardeşinin bilgisinden faydalanıp ekmek parasıyla oynayan abiye kadar her çeşit sinsilik mevcut.

önce aileyi bi tanıyalım. 

ailenin kaderini değiştiren 1654 doğumlu jacob bernoulli, büyük sayılar kanununun mucidi.

 jacob, olasılık kuramıyla ilgileniyor, şans oyunları üzerinde durup permutasyon ve kombinasyonu inceleyerek binom dağılımlarıyla ilgili bernoulli dağılımını geliştiriyor. geometri üzerine araştırmalar yapıp, descartes'in "geometrie"sini inceledikten sonra, bir üçgenin 2 paralel doğru ile dört eşit parçaya bölünebileceğini ispatlıyor. basel üniversitesi'nde matematik profesörü olan ve bölüm başkanlığına getirilen jacob, gottfried wilhelm leibniz'in diferansiyel ve integral üzerine yaptığı çalışmaları geliştirerek diğer bilimlere uyguluyor. iniş eğrilerinin analizinde integral kelimesini ilk kez kullanıyor. zincir kelebek eğrisi adı verilen iki ucundan asılmış bir ipin oluşturduğu eğri üzerindeki çalışmaları, bir süre sonra asma köprü yapımında kullanılıyor. jacob'un keşfettiği ve geliştirdiği daha pek çok şey var. hatta sonsuz seriler üzerine kendince keşfettiğini düşündüğü hesaplamalar da var. ama kendisinden 40 yıl önce bunlardan bazıları bulunmuş. bunu duyduktan sonra sonsuz seriler konusunu daha da ileriye götürüyor. kardeşi johann'la birlikte calculus üzerine önemli teoremler geliştiriyor.

jacob'ın kardeşi johann bernoulli de abisi gibi. 

hatta abisinden daha zeki. abi jacob, basel üniversitesi'nde matematik bölüm başkanıyken, üzerinde çalıştığı konular için kardeşi johann'dan çok kez yardım görüyor ama johann basel üniversitesi'ne hocalık için başvurduğunda abi bunu reddediyor. gröningen üniversitesi'nden teklif alan johann, teklifi kabul ediyor ve çok uzun bir süre orada çalışıyor. abisi jacob'un yapmış olduğu bu yılanlıktan dolayı johann'ın yıllardır abisiyle küs kaldığı söylenir. ama johann'da az yılan değil. onun da kendi çocuğu olan daniel'a yaptığı bir adilik var ki aşağıdaki paragrafta da ona değineceğim. şimdilik johann'ın dahiliği üzerinden devam edelim. johann, bizim e sayısıyla tanıdığımız, matematik tarihinin en çok eser koyan, en üretken matematikçisi olarak bilinen leonhard euler'in hocası (gerçi bu e sayısının temelleri abi jacob tarafından atılmış, euler tarafından geliştirilmiştir). johann, euler'le birlikte ortak çalışmalar yürütüyor, onun akıl hocası oluyor, öyle bir dehanın matematiğe kazandırılmasında etkin bir rol üstleniyor. 

türevde l'hospital kuralını sayısalcılar iyi bilirler. bu kuralın yaratıcısı bu adam işte. hatta l'hospital kuralına johann'ın izniyle kendi adını veren marquis de l'hopital denilen adam, johann'dan özel ders alıyor ama sonradan johann'ın katkılarını hiçe sayıp yeterince itibar göstermiyor adama. abisi jacob'un ortaya attığı zincir eğrisi problemine verdiği parlak çözüm, kendisini en ünlü matematikçiler arasına sokuyor. iki köşesinden asılı zincirlerin eğrilik denklemlerine ilişkin ortaya koyduğu bu fikir, kısa süre sonra uygulamada yerini buluyor asma köprü yapımlarından, elektrik iletim hatlarına kadar pek çok alanda kullanılıyor. johann aynı zamanda bir fizikçi. genelde hem fizik hem matematik kafası olan insan dünyada ender bulunan bir tip. kendisini diğer bernoulli bireylerinden ayıran da bu özelliği. optik, gelgit olayları, geminin yelken yapısıyla ilgili birçok teorem geliştiriyor. johann, abisi jacob öldükten sonra basel'a dönüp matematik bölüm başkanı olarak abisinin bıraktığı yerden devam ediyor. johann'ın hayatı boyunca yüzlerce bilim adamıyla 2500'e yakın yazışma yaptığı söylenir.

gelelim johann'ın oğlu danielle bernoulli'ye. 

bu safım babasından kazık yiyen bir gariban aslında. daniel matematikle ilgilenmek istese de babası johann, oğlunun ticaretle ilgilenmesini istiyor. danielle bunu kabul etmeyince, babası tıp eğitimi almasında karar kılıyor ama danielle'nin aklı fikri matemetikte. danielle tıp eğitimi almayı, babasının kendisine özel matematik dersleri vermesi koşuluyla kabul ediyor. danielle 16 yaşında tıp alanında yüksek lisansını bitiriyor hatta tıp ve matematik alanının yanı sıra, babası gibi fizik alanında da çok başarılı oluyor. astronomi, kütle çekim, gelgitler, manyetizma, okyanus akıntıları ve gemilerin denizlerdeki davranışı gibi farklı konularda birçok ödül alıyor. paris akademisi'nin düzenlediği bir yarışmada danielle ve babası johann birlikte yarışmaya katılıyorlar. yarışma konusu gezegen yörüngeleri hakkında. iki farklı çalışma büyük başarı yakalayınca ödül ikiye bölünüyor. kardeşi jacob tarafından haksızlığa uğratılan johann, bu sefer oğlunu kıskanan kötü adam oluyor. oğluyla sürekli çekişmeye başlıyor. danielle hidronamik basınç yasasını buluyor. hatta bununla ilgili bir kitap yazıyor. leonard euler'le de çok yakın arkadaşlar o dönem. 

kitabını euler'e gönderiyor ama 10 ay kitaptan haber alamıyor. daha sonra kitabının euler'e, babası johann imzasıyla ulaştığını öğreniyor. johann neredeyse oğlunun yazdığı kitaba çok yakın bir kitap yazıyor ve kitabı önsözünde euler'e övgüler yağdırarak yayınlıyor. danielle, babası johann'ın kitabı çaldığını iddia etse de kanıtlayamıyor. oğlunun bulduğu akışkanlarla ilgili bir denklemden kitabında bernoulle denklemi olarak bahsediyor. daha sonra babanın oğluna attığı bu kazık ortaya çıkıyor, hatta kitabında oğlunun çözemediği denklemleri çözmesine rağmen yaptığı bu hırsızlık yüzünden kimse çözdüğü o problemlerle ilgilenmiyor. daniel matematikte özellikle istatistik ve olasılık bilimiyle ilgileniyor. büyük sayılar kanununu bulan amcası jacob gibi, o da istatistik ve olasılığı, kumar ve şans oyunları üzerinden araştırıyor. danielle'nin johann diye bir kardeşi var (babası johann 1, kardeşi johann 2). johann 2 hukuk eğitimi almasına rağmen kardeşi danielle ile birlikte calculusun temelleri üzerinden çalışıyorlar. johann 2'nin de, johann 3, danielle 2, jacob 2 diye adlandırdığımız 3 çocuğu var. onlar da matematik, gökbilim, geometri üzerine çalışmalar yapıyor ve hepsi alanında çok başarılı oluyor. devam eden soy ağacında diğer bireyler pek bilinmese de hepsinin de çok başarılı olduğu düşünülüyor.

soyları genetikçilerce incelenen bernoulli ailesi, kuşaktan kuşağa bilgisini ve dehasını aktarmayı başararak bilime ve insanlığa eşsiz miraslar bıraktılar. bir bilim denizi kurdular ve onlardan sonra gelecek bilim adamlarına yol gösterdiler. matematiğe soy soy bu kadar katkı yapan bir aile daha tarihte olmadığı için kendilerine matematiğin mafyası denilmektedir.