Bankalar Arası Para Transferinin (EFT) Arka Plandaki Çalışma Mekanizması
havale, banka içi para transferi, yani alıcı da gönderici de aynı bankada. dolayısıyla da bu işlem anlık gerçekleşir ve sonuçlanır.
eft'de ise, ahmet'in x bankasındaki parasının mehmet'in y bankasındaki hesabına gönderimi için aynı zamanda paranın x bankasından y bankasına transferi gerekir. tabii iki banka arasında anlık para transferi olamayacağı için bu işlem takasbank üzerinden elektronik fon transferi yani eft ile yapılması gerekir.
takasbank, bu işlem için kurulmuş bir devlet finans kurumudur. bankalar arası para transferi elektronik fon transferi şeklinde olur ve bu transfer işlemleri takasbank üzerinden onaylanır. belli aralıklarla da takasbank bu işlemleri toplayıp hangi banka hangisine ne kadar ödeme yapacak onu çıkartır. böylece bankaların birbiriyle olan alacak/verecek hesaplarının uyuşmaması sorunu ortadan kalkar. takasbank onaylayınca gönderici ve alıcı banka bu işlemin bağımsız ve güvenilir bir kurumdan takip edildiğini bilir.
siz eft gönderimi başarılı mesajı aldığınızda bu paranın takasbank'a gittiğini gösterir. para hesabınızdan düşer ve bu maddi transfer için banka size dekont verir. bu dekont yapılan maddi işlem için hesabınızdan çıkan parayı gösteren ve bankanın vermekle yükümlü olduğu bir para hareketi belgesidir. paranın takasbank'a gittiğini gösterir. alıcıya teslim edilmesini garanti etmez bu belge.
siz gönderi için iban ve alıcı adı soyadı girersiniz. iban alıcı banka bilgisi ile bazı kontrol rakamları içerir ve gönderici banka sadece bu iban'ın geçerliliğini bir algoritmayla kontrol edebilir. googledan da benzer araçlar bulabilirsiniz bu sadece iban numarası kriterlere uyan bir değer mi onu kontrol eder. ayrıca iban'ın ilk 2 rakamı banka kodudur ve gönderici banka, alıcı bankayı bilir. başka şey bilmez. bu yükümlülük takasbanktadır.
iban numarsını yanlış yazılma ihtimaline karşı da alıcı adı soyadı istenir. iban girerken bir kaç rakam hatası yapsanız ve bu değer iban doğrulamasından şansınıza geçerse paranın yanlış hesaba gitmesini engelleyecek kontrol budur. bu takasbank ve alıcı banka üzerinden yapılan bir kontroldür. gönderici banka bu kontrolü yapamaz.
isim kontrolü de karmaşıktır. uluslararası standartlar sebebiyle alıcı ismi sadece ingilizcede olan harfler barındırsın istenir ancak her finans sistemi bunu bu şekilde yapmayabilir. kiğılı soyadının kigili şeklinde girilmesi beklenir ama kiğılı, kigili, kıgılı vs gibi pek çok alternatif mümkündür. kurumsal alıcılar ise ayrı bir konudur. alışveriş yaptığınız mehmet ticaret'in ticari kaydı "ekinler demir konstrüksiyon tic. ltd. şti." şeklindeyse kurumsal hesap ismi de böyle olmak zorundadır. dolayısıyla da girilen isim bire bir aynı olmasa da banka bu ismi eşleştirmeye çalışır ve yeterli eşlik sağlanırsa onay verilir.
iban alıcı bankada bulunamazsa (yani doğrulamadan geçen ama alıcı bankada karşılık gelen hesabı olmayan bir numara ise) takasbank işlemi iptal eder ve parayı göndericiye iade eder.
iban alcı bankada var ama isimde hata varsa ya da bu işlemde şüphe varsa işlem beklemeye alınır ve duruma göre bir görevlinin müdahalesi beklenebilir. bu işlem gönderici banka, alıcı banka ya da takasbank tarafından işletilebilir. siz düşük tutarlı para transferleri yapan birisiyseniz ve hesabınızdan 5.000.000 tl para çıkışı olursa banka bu işlemi bloklayıp hesap sahibini arar ve konut, ev gibi yüksel tutarlı bir alışveriş sebebiyle geçici transfer limit yükseltimi talebi yokken hesabınızdan 5.000.000 tl çıkış yapılmış ve sistem bunu şüpheli işaretleyip bloklamış işlem bilginiz dahilinde mi diye sizden onay isteyebilirler. siz benim bilgim yok hesabımı birisi ele geçirmiş olabilir derseniz o para transferi kilitlenir, banka hesabınız güvenliğe alınır ve yasal süreç başlatılır vs. benzeri hesabınıza para girişi sebebiyle de olabilir. bankanızdan ararlar ve bir hesaptan farklı hesaplara yüksek tutarlı para transferi var ve alıcılardan birisi sizsiniz, bilginiz dahilinde mi diye sorabilirler. geçmişte mimli bir hesaptan çıkış ya da bu hesaba giriş yapan tutarı bloklayabilirler.
yani hatalı isim yada şüpheli yüksek tutarlı işlem sebepli o transfer takasbank'ta bekletilebilir. işlem sonucuna göre de para alıcıya (geç de olsa) ulaşabilir ya da göndericiye iade edilebilir. eğer organize dolandırıcılık gibi bir şüphe varsa bu para takasabank'ta bloke edilebilir.
sadece isim hatası varsa gönderici ya da alıcı banka müşterisisine telefonla ulaşıp ya da mail gönderip doğrulama isteyebilir. ya da işlemi askıda bekletilip gönderici/alıcının iletişime geçmesini bekleyebilir. takasbank üzerinde bu para 15 iş gününe kadar bekletilebilir ve gönderici/alıcı iletişimi ile onaylanır ya da reddedilir. bu süreçte gönderici mi alıcı yoksa her ikisiyle mi iletişme geçileceği, işlemin onayı/reddi için nelerin beklendiği sürece göre değişebilir. sürecin sonunda transferin onayı ya da reddi takasbank'ın elindedir. eğer süreç 15 günde çözülmezse standart hareket olarak transfer iptal edilir ve para göndericiye iade olur.
yani elinizdeki dekont en fazla takasbank'ta bloke olan paraya müdahale için kullanılabilir belki. o da belki çünkü siz iletişime geçip durumu bildirene kadar takasbank bu işlemi sonlandırırsa geçmiş olsun. dolandırıcının hesaba geçmesi zaman alabiliyor, haftasonuna girdik pazartesi gelir gibi yönlendirmesindeki amaç da bu. takasbank parayı göndericiye iade edene kadar müdahale etmezseniz ve takasbank da transferi reddederse bu işlemin geri dönüşü yok. takasbank gönderici bankaya transferi tekrar et ya da alıcı bankaya onayladığım transferi iptal et diyemez. ne takasbank, ne de gönderici alıcı banka suçu üstlenmez zira onlar prosedürü işletirler ve buna göre hareket ederler.
bu sebeple noter alıcıya parayı hesabınızda gördünüz mü diye sorar. takasbank'ın onayladığı ve gerçekleşen bir işlemin geri dönüşü yoktur. ancak organize/nitelikli dolandırıcılık gibi sebeplerle makeme kararıyla bu olabilir ki bu süreçte de zaten banka hesaplarından gönderici ve alıcılara kadar pek çok unsurda tedbir uygulanır.
