Balkan Devletlerinin, Kendi Sınırları Dışındaki Ülkeleri Kapsayan İmparatorluk İdealleri
neredeyse bütün balkan devletlerinin "büyük imparatorluk" hayali vardır
balkan halklarının, 18. yüzyılda yayılan milliyetçilik akımının etkisinde kaldıkları, dönemin büyük devletleri tarafından kışkırtıldıkları ve bağlı oldukları imparatorluklara başkaldırarak bağımsızlıklarını kazanmaya çalıştıkları bilinen bir gerçektir. bunu osmanlı tarihinde görmeyen yoktur büyük ihtimalle. kendi içlerinde de sürekli kavgalıdırlar, bütün balkan devletlerinin birbirlerinin topraklarında gözü vardır çünkü.
geriye dönüp baktığımızda balkanlar'ın milliyetçilik teorilerinin inşasında iki önemli kavram karşımıza çıkar: pan-milliyetçilik ve irredantizm. mevcut siyasi sınırlarını yok sayıp aynı etnik grubun bulunduğu toprakları içeren devlet kurma fikri balkan milliyetçiliklerinin inşa sürecinin en önemli ayaklarından biri olmuştur. bu akımların başladığı dönemden beri halklarına bunu empoze ettiler. bazıları bunu tarihlerinde kurmayı başardıkları en büyük devlete ithafen yaptı ve o devletin sınırlarına ulaşmayı istedi, bazıları ise nüfusunun yayıldığı bölgeyi sınırlarına dahil etme hayalleri kurdu.
tabii ki reel politikada bunun pek gerçekçiliği yok, özünde küçücük devletler büyük büyük imparatorlukların peşinde koşuyor ve halkına "biz şu imparatorluğun sahibiydik ya da sahibi olabilirdik" diye anlatıyor. hatta iddia edilen bu devletlerden biri kurulsa diğeri kurulamaz, zira hepsi iç içe geçmiş ya da birbirlerini kapsıyor. balkan devletlerinin hak iddia ettikleri bu devletleri kurabilmeleri için asya kıtasını tamamen boşaltıp onların hizmetine vermemiz gerekir, bu kadar "büyük devlet" ancak o zaman aynı anda var olabilirler.
bu devletlerin ilki ve hepimizin tarih derslerinden hatırladığımız yunanistan'ın megali ideası. "büyük fikir" anlamına gelen bu politikanın amacı bizans imparatorluğu'nu yeniden canlandırmaktı. hayali sınırlarının içinde istanbul ve ege kıyılarının tamamı dahil.
bir başka büyük devlet iddiası olan ülke ise romanya. "büyük romanya" (greater romania/romania mare) olarak adlandırdığı bu devletin sınırları romanya'nın komşularının topraklarının bir kısmını içine alırken moldova'nın tamamını kapsıyor.
kendini balkan devleti olarak görmeyen macaristan ise romanya gibi küçük paylarla yetinmiyor. "büyük macaristan"ı (greater hungary) kurmak için sağında solunda ne kadar devlet varsa kendi içine topluyor. mesela aynı anda hem büyük romanya hem büyük macaristan var olamaz, zira macaristan'ın hayali devleti romanya'yı olduğu gibi kendine dahil ediyor.
arnavutluk daha mutevazı sınırlar çizmiş. macarasitan gibi devletleri doğrudan kapsamıyor. biraz makedonya, biraz yunanistan, biraz sırbistan, biraz karadağ, bir de kosova'nın tamamı. alın size "büyük arnavutluk" (greater albenia).
sırbistan'ın geri kalması doğal olarak mümkün değil. "büyük sırbistan" (greater serbia) adı altında bosna ve hersek, kosova, makedonya, karadağ ve slovenya'yı olduğu gibi sınırları altına alıyor bu devlet.
eski bulgar imparatorluğu'na özlem duyan bulgaristan ise "büyük bulgasitan" (greater bulgaria) devleti ile geliyor. bu hayali devletin sınırları yunanistan'ın bir kısmını, trakya'yı, makedonya'yı ve mezya bölgesini kapsıyor.
makedonya milliyetçiliği de aynı şekilde "büyük makedonya" (united macedonia/greater macedonia) hayali içeriyor. bu devlet en kaba tabirle bugünkü makedon devletinin ayçiçeği gibi açılıp etrafındaki tüm bölgeleri kendi sınırına katmasıyla oluşuyor. bunu yaparken ege denizi'ne inmeyi de ihmal etmemişler.
hırvatistan, "büyük hırvatistan" (greater croatia) adı altında ayaküstü bosna hersek'i olduğu gibi kendi sınırına dahil ediyor.
milliyetçilik politikalarında bu tür büyük devlet hayali olan bir diğer devlet slovenya. "büyük slovenya" (united slovenia/greater slovenia) olarak iddia ettikleri yer macaristan, hırvatistan, italya ve avusturya'dan topraklar içeriyor.
son olarak yugoslavya'nın "büyük yugoslavya" (greater yugoslavia) hayali vardı. slovenya'dan bulgaristan'a kadar balkan coğrafyasının yarısını kapsayan bir devlet öngörüyordu.
18. yüzyıl'da milliyetçiliğin büyük imparatorlukları parçalanması ve ulus-devlet sistemine geçilmesi için bir numaralı araç olduğunu düşünürsek o dönemde bu hayali devletler çok da şaşırtıcı değil. hatta balkanlarla sınırlı da değil. büyük almanya ya da büyük italya örnekleri de görürsünüz. esas şaşırtıcı olan bu "ideal devlet" kurma politikalarının 19. ve 20. yüzyıl boyunca da devam etmiş olması. birinci dünya savaşı'nda bile bu hayali devletler bahsi geçen devletlerin savaşa girme motivasyonlarından biriydi.
Çayınızı Kahvenizi Alın Gelin: Yugoslavya'nın Adım Adım Parçalanmaya Gidişinin Hikayesi
