Bağlama Alacak Kişiler İçin Oyma Tekne ve Gövdeye Dair Önemli Bilgiler
öncelikle oyma tekne nedir ve neden önemlidir, bundan bahsedelim
iki çeşit tekne formu vardır; oyma ve yaprak. oyma dediğimiz tekneler ağaç kütüğünün bütünü veya bir kısmının belli bir hacminin oyulmasıyla elde edilirler, yaprak tekneler ise ufak ufak dilimlenmiş ağaç segmentlerinin ısıtılıp form verildikten sonra birbirine yapıştırılmasıyla meydana gelirler. iki yöntem arasındaki en temel fark şudur; oyma tekneler bütündür ve iç yüzeyi sürekliliğe sahiptir, yaprak teknelerin bütünselliği ise formların düzgünlüğü ve yapıştırma işleminin hassaslığı ile belirlenir. oyma teknenin akustik karakterinin daha iyi olduğu düşüncesi hakim olduğu için (bunu da tartışacağız) oyma teknenin daha üstün bir teknoloji olduğu düşünülür ancak aslında oyma tekniği çok eskiye dayanır ve daha ilkel bir yöntemdir, çünkü ihtiyacınız olan tek şey bir ağaç kütüğü ve bir adet keserdir. yaprak teknelerde ise ağacı dilimlemek ve bunlara tekne formu vermek için ısıtma ve kalıp ekipmanları kullanmanız gerekir, yani daha yüksek bir teknoloji gerektirir. peki neden oyma tekne daha pahalıdır? çünkü oyma teknede ağacın büyük bir kısmı ıskartaya çıkar, ayrıca oyma teknelerin stabiliteye erişmesi için kurumasını beklemek gerekir, çünkü ağaç kururken hareket eder ve kendi iç gerilimleri sebebiyle tekne yapısı değişebilir, hatta bazen çatlamalar meydana gelebilir. yaprak tekneler ise seri imalata uygun olduğu için daha ucuzdur.
biraz da oyma teknelerin iç yapısından bahsedelim
ağaçların gövdesinde şurada görmüş olduğunuz gibi halkalar bulunur:
bu halkalar ağacın ömür çizgileridir ve beslenme periyotlarını gösterirler. dikkat ederseniz birbirini takip eden açık ve koyu renkte iki katman bulunur. açık renkli olanlar "öz odun" olarak adlandırılır ve ilkbahar aylarında ağacın beslendiği mevsimde oluşurlar. koyu renkli olanlar ise "yalancı odun" olarak adlandırılır ve kurak zamanlarda meydana gelirler. yani 2 tane halka 1 periyoda eşdeğerdir, eğer ülkemizdeki gibi bu periyodun 1 yıla yayıldığı bir coğrafyada büyümüşse o zaman 2 halkanın 1 yıla denk geldiğini söyleyebiliriz. resimdeki tilia ağacında 24 tane yıllık halka görüyorsunuz, bu ağaçtan oyma bir saz yapacak olsanız, diyelim ki ağacı 4'e böldünüz:
o zaman en ortasındaki öz kısmını atmanız gerekir (ilk halkaların oluştuğu merkez bölgesi). ve liflerin de teknenin uç kısmına gidildikçe sıklaşması gerekir. genelde liflerin birleştiği yerin, yani ağacın özütünün, teknenin en uç kısmında bitmesi istenir.
örnek:
bu ağacın liflerin yönelimine bağlı olarak sıcak ve soğuk ortamlarda esneyip büzüleceği düşünülürse bu hareketler tekne boyunca aynı yönde olacağından problem yaratmaz. ancak eğer tam yarma yapılacaksa ve çapraz kesim yapılmışsa liflerin yönelimi farklı olabilir ve tekne farklı yönde uzama/kısalma hareketleri yaparsa hem akustik hem de mukavemet açısından olumsuz etkilere sebep olabilir. kısacası, ideal halka yönelimleri yukarıdaki resimdeki gibi olmalıdır ve son halka teknenin taban kısmında bitmelidir.
oyma teknelere eğer bundan sonra daha dikkatli bakarsanız teknenin çevresi boyunca dolanan bu formları görebilirsiniz. bu liflerin sıkılığı ve adetlerinin çokluğu size ağacın yaşı hakkında fikir verir. liflerin yöneliminin teknenin her tarafında aynı olması da ağacın doğru kesildiği anlamına gelir.
şimdi gelelim çok sık tartışılan bir konuya, oyma tekne mi daha iyidir yoksa yaprak tekne mi?
sorunun cevabı bilinmiyor. bağlama yapımı henüz standartlaşmış bir olgu değil, iki savı da destekleyen çok fazla örnekle karşılaştım. en sevdiğim ve yıllardır kullandığım bağlamam dut ağacından yapılmış yaprak tekneli bir bağlama. onun benzeri bir kısa sap oyma dut sazım var ancak zamanla kötüleştiğini fark ettim ve onu çalarken o kadar da keyif almıyorum. öte yandan bir tane oyma dut kopuzum var ve böyle bir tınıyı henüz hiçbir kopuzda yakalayamadım. yani demem o ki, her tekneden ve her yöntemle çok iyi bağlamalar elde edilebilir, bilimsel olarak bir bulgu ortaya konulmadığı sürece bu gerçek böyle bilinmelidir.
şimdi, ben de dahil birçok müzisyenin akustik hakkında teknik bilgisi yok, ama basit bir akıl yürütmeyle oyma teknenin neden ön planda tutulduğunu anlamaya çalışalım. oyma teknenin iç yüzeyi süreklidir, yaprak teknedeki gibi çok sayıda dilimleri yan yana ekleyip yapıştırmadığınız için sesin tamamen içeride hapsolacağını ve daha homojen yayılacağını düşünebilirsiniz ilk bakışta. doğrudur, ancak sanıyor musunuz ki oyma tekneler hassas bir şekilde oyuluyor?
Bağlama teknesi yapımı
bu videodaki adamlar teknenin kalınlığını kullandıkları metotla ne kadar hassas ayarlayabilirler ve ne ölçüde simetrik bir tekne elde edebilirler sizce? (burada önemli bir not: oyma teknelerin kalınlığı her bölgede eşit olmaz, örneğin teknenin baş kısmı, yani alt eşikteki kısmı biraz daha kalın bırakılır, çünkü bu bölge dayanıksızdır.)
teknelerin iç yüzeyine yakından bakarsanız eğer keser izlerini görebilirsiniz. cnc kullanan çok az işletme olduğu için keser izleri teknenin iç yüzeyinde girinti ve çıkıntılar oluşturur, yani tamamen pürüzsüz bir form elde edemezsiniz. dedim ya, teknik bilgimiz yok, ama alın size bir karşıt argüman; yaprak dilimleri frezede kesildiği için pürüzsüz olur ve eğer hassas çalışılırsa oyma tekneden daha iyi bir iç yüzey elde edebilirsiniz.
o zaman da bu keser izlerinin yarattığı girinti ve çıkıntıların aslında akustik açıdan bir avantaj olduğunu iddia edenler oluyor, birim yüzeyi arttığı için sesin tekne içinde dolanımını arttırdığı söyleniyor. yani demem o ki kimse net bir şey söyleyemiyor, birçok argüman var ve hangisinin doğru olduğunu bilecek bir bilimsel mukayese yok. ama gerçek şu ki, eğer oyma tekne kullanılacaksa ağacı anlamak gerekiyor.
Bağlama Alacaklara Tavsiyeler
