Anadolu'nun Efsanevi Krallığı Urartuların Yükselişi ve Düşüşü

yaklaşık 3000 yıl önce, anadolu'nun doğusunda öyle bir uygarlık yükseldi ki, hem mühendislik harikalarıyla hem de askeri gücüyle çağını aşmayı başardı. onlar, van gölü'nün çevresinde kurulan urartu krallığıydı. süper güç asur'a karşı verdikleri amansız mücadele, ileri su mühendislikleri ve taş oymacılığı ile tarihe adlarını yazdırdılar. ancak tıpkı hititler gibi gizemli bir şekilde tarihin karanlıklarına gömüldüler. peki, urartular kimdi ve nasıl yok oldular?

urartular kimdi ve nereden geldiler?

urartuların kökenleri tam olarak bilinmiyor. ancak milattan önce 9. yüzyıl civarında tarih sahnesine çıktıkları kesin. asurlular onları “uruatri” adıyla anıyordu. urartu ismi de buradan geliyor. kendi dillerinde “bianili” olarak geçiyor, yani bugünkü van isminin kökeni.

urartular, mezopotamya'nın o dönemdeki süper gücü asur imparatorluğu'na kafa tutabilen tek medeniyetlerden biriydi. kral i. aramu ve daha sonra i. sarduri, van gölü kıyılarında güçlü bir krallık kurarak asurluların anadolu'ya yayılmasını engelledi. başkentleri tuşpa (bugünkü van) oldu ve burada tarihe meydan okuyan muazzam kaleler inşa ettiler.

urartu'nun mühendislik harikaları

urartuların belki de en büyük başarısı mühendislik konusundaki ustalıklarıydı.

• savaşçı bir krallık olmalarına rağmen, su sistemleri ve kanalizasyon mühendisliği konusundaki başarıları benzersizdi.

• anadolu'nun en eski barajlarından biri olan şamran kanalı, van gölü çevresindeki tarımı beslemek için inşa edildi ve hala bazı bölümleri çalışıyor!

• kayalara oyulmuş kaleler, asur saldırılarına karşı dayanıklıydı. bugün bile van kalesi gibi eserler hala ayakta.

• ileri metal işçiliği ile bronz ve demirden muazzam silahlar ve eşyalar ürettiler.

kısacası, urartular su mühendisliği, savunma mimarisi ve madencilik alanında dönemlerinin en ileri uygarlıklarından biri oldu.

urartu kültürü ve günlük hayatı

urartular çok tanrılı bir dine sahipti ve en büyük tanrıları haldi idi. haldi'ye adanmış dev tapınaklar ve sunaklar inşa ettiler.

urartuların mutfağı da oldukça ilginçti. öyle ki, şarapçılık konusunda ustaydılar ve o dönemde doğu anadolu'da ilk üzüm bağlarını kuran uygarlık olarak biliniyorlar. hatta, arkeologlar urartu şehirlerinde şarap üretimi yapılan devasa taş fıçıları keşfettiler.

urartuların dili hurri-urartu dili olarak biliniyor ama asur etkisi nedeniyle resmi yazışmalarda akatça kullanılıyordu. hititler gibi onlar da çivi yazısı ile kil tabletler bırakmışlardı.

urartuların düşüşü: aniden yok olan bir krallık

peki, bunca güçlü surlara, dev su sistemlerine ve askeri güce sahip olan urartular nasıl yok oldu?

işte işin gizemli kısmı burada başlıyor. urartu krallığı, milattan önce 7. yüzyılın sonlarına doğru aniden tarih sahnesinden siliniyor. arkeolojik bulgular, birkaç ihtimali ortaya koyuyor:

1. asur ve med saldırıları: asur ve medler birleşip urartu şehirlerine saldırmış olabilir.
2. iç isyanlar: urartu kralının kontrolü kaybetmesiyle şehirler bir iç savaşla düşmüş olabilir.
3. iklim değişikliği ve kıtlık: bölgedeki ani iklim değişiklikleri, tarımı zorlaştırarak krallığın çökmesine neden olmuş olabilir.

her ne olmuşsa olmuş, urartular tarihten silinmiş ve yerlerini medler ve persler almış. fakat onların bıraktığı kale duvarları, barajlar ve şarapçılık gelenekleri bugün bile doğu anadolu'da etkisini sürdürüyor.

urartuların mirası

bugün bile, urartu kaleleri, sulama sistemleri ve taş yazıtları, bu uygarlığın ne kadar ileri bir toplum olduğunu kanıtlıyor. van kalesi'ne çıktığında, hala urartu krallarının çivi yazılı kitabeleri duruyor. şamran kanalı'ndan hala su akıyor.

tıpkı hititler gibi, urartular da anadolu'nun unutulmaz süper güçlerinden biri oldu. belki de yeni kazılar, onların gizemli sonunu daha net bir şekilde ortaya çıkaracaktır. ama o zamana kadar, urartular anadolu'nun en büyük kayıp medeniyetlerinden biri olarak gizemini korumaya devam edecek.