Zaman Yolculuğunun İşlendiği Film ve Kitaplardaki Belli Başlı Zaman Modelleri
1) zamanın tek bir akışta lineer olarak ele alındığı durum
örneğin a noktasından başlayarak b noktasına gidiyorsunuz. daha sonra zaman yolculuğu ile geri dönerek a ve b noktası arasında bulunan bir zamanda bir değişiklik yapıyorsunuz (bu değişikliğin olduğu noktaya c noktası diyelim). sonrasında da yeni olayların gidişatıyla bir son belirliyorsunuz (bu yeni sonda da d noktasına varılmış olsun). bu yeni yarattığınız düzlemde ise eski gidişata reset atılıyor yani önceki c ve noktaları arasına. sizin dışınızda herkes zaman akışını a-c-d noktalarıyla çizilen bir doğru gibi biliyor. daha önceki değişiklik yapılmamış c noktasından b noktasına giderken ki yaşanılanların bir önemi kalmıyor.
yani en basitinden geçmişe git bir şeyleri değiştir ve yeni bir gerçeklik yarat olayı.
örneğin "x-men days of future past" filminde bu şekilde işlenmişti.
2) zamanlarda yapılan değişikliklere bağlı olarak oluşturan alternatif gerçeklikler ile farklı zaman çizgilerinin birlikte değerlendirildiği durum
burada ise geçmişe gitseniz bile daha önce olmuş olanlara reset atmış olmuyorsunuz, geçmişe giderek yaptıklarınız ve sonrasında yaşadıklarınız da sizin yaşam çizginizin yani geleceğinizin bir parçası olur. geçmişte yapılan değişikliklere göre yeni alternatif gerçeklikler oluşturursunuz. diyelim ki yine a noktasından b noktasına kadar bir şeyler yaşadınız ve sonra geçmişe giderek yine aradaki c noktasındaki bir durumu değiştirdiğiniz ve d noktasında yeni bir son yarattınız. bu sefer sizin yaşam çizginiz a-c-d doğrusu şeklinde değil a-b -> c-d şeklinde ilerler. tabi burada b noktasından c noktasına ani geçiş olmaktadır, ok işaretini bu anlamda kullandım. tabi bu arada sizin geçmişe yaptığınız yolculuk süresi ile geldiğiniz geleceğin ilerleyiş süresi arasında farklar bulunabilir. görelilik teorisi gibi. örneğin "avengers endgame" filminde bu teori üzerinden gidilerek kuantum boyutlarından geçiş ele alınıyordu.
3) zamanın belirli bir sarmal döngüde ele alındığı durum
özellikle interstellar filmi ve netflix'teki dark dizisinde değinilen zamanın doğrusal değil geçişlerle birbirine bağlı olduğu durumdur. zaman yolculuğu ile ilgili en karmaşık teori budur. artık burada hem geçmişteki değişkenler geleceği hem de gelecekteki değişkenler de geçmişi etkileyebilir. burada değişken dediğim insan veya insanların oluşturduğu olaylardır. özellikle kara delik (veya solucan deliği) ve büyükbaba/büyükanne paradoksu, bootstrap paradoksu gibi kavramlar bu durumun yorumlanmasında etkilidir. bu sefer geçmişe giderek bir şeyleri değiştirmek için hamle yaparsınız ama yaptığınız hamle aslında sizi yaşamış olduğunuz olaylar zincirine götüren bir hamledir. ve aslında o hamleye bağlı olarak ortaya çıkan gelişmeleri daha önce de yaşamışsınızdır. yine noktalar üzerinden gidersek de şöyle açıklayalım; a noktasından b noktasına gittiniz ve geçmişe dönerek aradaki bir c noktasındaki olayı değiştirerek yeni bir d noktasına gitmek istiyorsunuz ama bu sefer öyle olmuyor. c noktasındaki yaptığınız değişiklik aslında sizi b noktasına götüren bir değişiklik ve siz aslında yaptığınız değişikliğin yarattığı sonucu ilk başta da a noktasından b noktasına giderken de yaşadınız. yani bir bakıma sizin yaptığınız zaman yolculuğu aslında sizin hayatınızda olması gereken bir şey gibi ele alınır bu teoride. birbiri ile bağımlı zaman geçişleri vardır bu durumda.
kısaca özetlersek insanın geçmişindeki olaya etki eden öznenin aslında o insanın gelecekteki halinin olması durumunu görüyoruz. tabi bu etkiler illa insanın sadece kendisini etkilemek zorunda değil, başka insanların geçmişte ve gelecekteki yaptıkları birbirlerinin geçmiş ve gelecekteki durumlarını etkileyebilir.