Yarım Bırakılan Kahve, Saatler Sonra Tekrar İçilebilir mi?
baristalara bitmemiş kahvenizdeki kafeine ne olduğunu sordum, sonra beynimin derinliklerine daldım... kafein, penis, gözler, gözyaşları, küvetler, çılgın matematik ve bir çok bilgiyle dolu bu makale ortaya çıktı. iyi okumalar...
siz de benim gibi sabah kahvesinin yarısını bardağa bırakanlardan mısınız? o kahveye ne olacak? çöpe atılmalı mı?
bu fotoğrafa lütfen bakınız
uzaydan bakıldığında gezegenimiz mavi bir küre olarak görünür. bunun nedeni, yüzeyinin yaklaşık %71'inin suyla kaplı olmasıdır. ancak bu, dünyada çok fazla su olduğu anlamına gelmez. dünyadaki tüm suyu bir küre haline getirseydik, 1385 km çapında bir küre olurdu.
su, gezegenin toplam kütlesinin %0.023'ünü oluşturur. bu toplam su kütlesi içinde tatlı su oranı sadece %2,5'tir.
yani dünya 70 kg ağırlığında bir insan olsaydı, dünya'daki toplam su miktarı 1,6 kg olurdu. başınızın ağırlığının yaklaşık üçte biri. tatlı su miktarı ise 40 gram olacaktır. ortalama bir penis 30 gramdır. ve orada bitmiyor. dünyadaki tatlı suyun yüzde 70'i kutuplarda donmuş durumda. kullanabileceğimiz sadece 12 gram suyumuz var. ortalama bir insan gözü 5 gram ağırlığındadır. dünya bir insan olsaydı, göllerdeki, nehirlerdeki ve yeraltındaki tüm tatlı sular iki gözümüze eşit olurdu. dünyadaki tatlı sulara neden gözümüz gibi bakmalıyız, sanırım anladın.
her şey burada bitti mi? üzgünüm, hayır
bu 12 gram su, dünyadaki toplam donmamış tatlı su miktarı. ancak tüm göl ve nehirlerdeki suyu bir yılda kullanamıyoruz. çünkü gelecek yıl tekrar suya ihtiyacımız var.
bu yüzden ek bir kavram bilmemiz gerekiyor: yenilenebilir su kaynağı miktarı. her yıl 577.000 km3 su buharlaşıyor. bu buharlaşan suyun 502.800 km3'ü okyanus yüzeyinden buharlaşır ve 74.200 km3'ü karalardan buharlaşır.
buharlaşan su atmosferde yukarı doğru hareket ettikçe soğur ve yoğunlaşır ve yağışa dönüşür. bir yılda buharlaşan su ile yağan yağmur miktarı eşittir. buna su döngüsü denir. fakat yağmur yağarken karayüzleri daha soğuk ve daha yüksek alanlar içerdiği için yağış konusunda daha fazla sahiptir. yıllık buharlaşan 577.000 km3 suyun 458.000 km3'ü geniş okyanus alanlarına yağmur olarak döner. 119.000 km3 ise karasal alanlara yağış olarak döner.
buharlaşma yoluyla kara yüzeyinden alınan su ile yoğuşma yoluyla karaya dönen su miktarı arasındaki fark yılda 119.000-74200044.800 km3'tür. bu rakam nehirlerin (42.700 km3) ve yeraltı suyunun (2100 km3) karadan okyanuslara taşıdığı su miktarına eşittir. bu, insanların yaşamsal ihtiyaçlarını ve ekonomik faaliyetlerini sürdürmek için gerekli olan tatlı su kaynağıdır. sadece insanlar değil, tüm hayvanlar ve bitkiler. (yenilenebilir su kaynağı miktarı.) bu miktar, dünyadaki donmamış tatlı suyun yüzde 0,42'sine eşittir.
yani en başta "dünya 70 kg ağırlığında bir insan olsaydı" demiştik... öyle olsaydı, yenilenebilir su miktarı 0.0505 gram olurdu. bir damla su yaklaşık 0.05 gramdır. başka bir deyişle dünya bir insan olsaydı, yıllık kullanabileceğimiz yenilenebilir su miktarı bir gözyaşı olurdu.
şimdi ilk soruya dönelim
sabah kendinize bir fincan kahve yaptınız ama hepsini bitiremeden evden ayrıldınız. akşam eve döndüğünüzde bitmemiş kahvenizi içebilir misiniz?
eğer siz de benim gibi sadece kafein ihtiyacınızı karşılamak için kahve içiyorsanız cevap; evet, içebilirsin. çünkü; kafeinin kendisi oldukça kararlı bir katı bileşiktir. erime sıcaklığı 235c/435 f'dir. ev ortamında bu sıcaklık değerine ulaşmak imkansızdır. sıcak, bu yüksek basınçlı espresso makineleri ie bile kafeini eritip bağlarını kıramayacağınız anlamına gelir.
kafeini yok edebilecek bir demleme yöntemi yoktur ve havaya maruz kalmak kafeini buharlaştırmaz.
kahve fincanındaki kafein, uzun yıllar içmediğiniz sürece, ilk demlendiği miktarla aynı kalır.
ama bekleyen kahvenin tadı kötü. evet, bu doğru çünkü kahve çekirdeğinde sadece kafein yok.
kahve çekirdeğindeki birçok aromatik bileşik bize alıştığımız kahvenin tadını verir. ve bunların çoğu uçucu yağlardan oluşur. kahve uzun süre bardakta kaldığında kahveye lezzet katan bileşiklerin birçoğu havaya karışıp kaybolur. ama kafein.... bardağın içinde sizleri bekliyor.
bir küvet yaklaşık 150 litre su tutar. bir fincan kahve üretmek için 140 litre suya ihtiyaç vardır.
kahvenizi çöpe atmadan önce düşünün. neden kahve içiyorsun? kafein için mi? lezzet için mi?
dünyadaki yenilenebilir su miktarı bir gözyaşı büyüklüğündedir. ve dünyada 700 milyon insan su kıtlığından muzdarip. bu yüzden gözyaşı dökerler. kahvenizi çöpe atmadan önce lütfen gözyaşlarını hatırlayın. sadece kafein için içiyorsanız, çöpe atmaya gerek yok. bir bardak kahve üretmek için elektrik hariç 140 litre su kullanılıyor.
bir bardak kahve ile dünya mı kurtulur?
hayır.
"ben dünyayı tek başıma değiştiremem ama suya bir taş atıp birçok dalgalanma yaratabilirim." - rahibe teresa
makaleyi ingilizce olarak okumak istiyorsanız: https://medium.com/…-unfinished-coffee-53ea1d1ef73a