Yanlışlıkla C-4 Patlayıcı Yersek Ne Olur?
"hatay il emniyet ve afrin suriye görev gücü'nün operasyonu ile 12 kg c4 patlayıcı ile bomba yapımında kullanılan malzeme ele geçirildi."
bugün bir gazetede yukarıdaki haberi okudum. haberin görseli ilgimi çekti. c4 patlayıcıları yan yana dizmişler. bu normal. anormal olan, patlayıcıları turşu ya da peynir salamura etmekte kullandığımız plastik şişelerin içinde koymuşlar.
bölgede salamura peyniri yapımı yaygın. hatay'ın alametifarikası künefe. onun içinde de peynir var. olmaz olmaz. burası türkiye! ya bunun patlayıcı olduğunu bilmeyen biri bu şişeyi bulur ve içindekileri yerse ya da bunlarla künefe yaparsa ne olur?
sorumuz çoktan seçmeli. şıkları da veriyorum
a. peynir zannettiği c4 patlayıcıyı turşu bidonundan çıkarmak için çekerken bomba patlar, tatlıcı atomlarına ayrılır.
b. c4 patlayıcıyının üzerine kadayıfları serdikten sonra tepsinin şeklini alsın diye sıkıca bastırdığında patlar, tatlıcı atomlarına ayrılır.
c. künefeyi pişmesi için fırına verdiklerinde kadayıflar esmerleşmek üzereyken bomba patlar, fırıncı arkadaş fırın küreği ile birlikte uzun bir yolculuğa çıkar.
d. künefeyi servis edilip müşteriye sunulduğunda, müşteri ağzında çiğnerken patlar. dişleri parça etkili bomba etkisi göstererek mermi gibi diğer müşterilerin vücuduna saplanır. çene kemiği ve kafa tası kemikleri de künefe dükkanının camlarını paramparça eder.
e. tatlıyı yiyen kişi sarhoş olur.
doğru cevap e.
bunun nasıl olduğunu anlamak için önce patlayıcıların nasıl çalıştığını anlamamız lazım
en temel düzeyde, bir patlayıcı, çok hızlı bir şekilde yanan veya bozunan, kısa sürede çok fazla ısı ve gaz üreten bir şeydir. bir patlayıcıyı odundan ayıran şey, odunda yanma çok uzun sürede olmasına karşın patlayıcıda bu olay çok hızlı olur.
bombayı oluşturan maddenin elementleri arasındaki kimyasal bağ enerjisi hızla gerçekleşen yanma reaksiyonu sırasında ortama bolca ısı ve gaz yayar. ortaya çıkan bol miktarda gaz ciddi bir basınç oluşmasına yol açar. aynı zamanda ortamdaki çok yüksek ısı, gazın basıncını çok daha artırır. ve sıkışan yüksek basınçlı gaz bir anda etrafa yayılır ve patlama dediğimiz şey oluşur.
eğer ortama yayılan gaz, ses hızından daha hızlı yayılırsa gaz basıncının yanında bir de şok dalgası dediğimiz ikincil yıkıcı bir güç oluşturur. bombaların etrafına yerleştirilen bilye gibi ek malzemeler bombalara parça tesiri etkisi kazandırır. klasik bir merminin içinde yer alan patlayıcıdan dinamitlere tüm patlayıların temel çalışma mekanizması böyledir.
peki c4'ü farklı kılan ne?
çok küçük miktarı bile oldukça etkili bu bomba neden bu kadar güçlü? ve bu kadar güçlü bir bomba neden künefe peyniri olarak kullanılırsa hiçbir şey olmuyor?
c4 patlayıcı ismini aldığı şekliyle 4 ayrı kimyasalın belirli oranda karıştırılması ile elde edilir:
rdx: yüzde 91
di (2-etilheksil) sebakat: yüzde 5,3
poliizobütilen: yüzde 2,1
motor yağı: yüzde 1,6
rdx: royal demolition explosive (kraliyet yıkım patlayıcısı)
siklotrimetilen-trinitramin ismindeki bir kimyasaldır.
kimyasal yapısı ise c3h6n6o6
3 karbon 6 hidrojen 6 azot 6 oksijenin bir araya gelmesiyle oluşan bir birleşik. bu meret patladığında çok güçlü patlar. çünkü molekülün içindeki kimyasal bağlar çok güçlüdür. atom bombasını bu kadar güçlü yapan şeyde zaten atom çekirdeğini bir arada tutan bağların çooook güçlü olmasıdır. bir şey ne kadar güçlü bağ içeriyorsa o kadar güçlü patlar
ama bir şey ne kadar güçlü bağ içeriyorsa onu patlatmak o kadar zordur. çünkü kalın bir halatı koparmak kolay mıdır? vietnam'da askerler amerikanın çeşitli yerlere döşediği c4 patlayıcıları bulduklarında alıyorlar fünyelerini çıkarıp ceplerine koyuyorlardı. sonra bunları yemek pişirmek için yakıyorlardı. c4 patlayıcıyı ateş ile yakarsanız, patlamaz. odun kömürünü tutuşturmak için kullanılan kare kare küp şeyler gibi uzun süre bolca ısı üreterek yanarlar.
peki yaktığımızda bile patlamayan bir bombanın üzerine tüfekle ateş etsek ne olur? hiçbir şey olmaz. mermi, ya da tüfek kovanından çıkan saçmalar c4 ü patlatacak kadar güçlü değildir. c4 ancak özel fünyeleri sayesinde patlar. özel dediğime bakmayın. manyetörlü çakmak benzeri bir şey. c4'ü bir içli köfte gibi yuvarlak hale getirirsiniz. içine biraz dinamit lokumu koyarsınız. lokumun en ucunada manyetörlü çakmaktan çıkan zamazingo. manyetörden elektrik akımı çıkınca dinamiti patlatır. dinamitin patlamasıyla ortaya çıkan ısı c4 ün dinamite en yakın kısmındaki kimyasalı patlatır. onun patlamasında ortaya çıkan ısı ise kalan tüm c4'ü patlatır. c4'ü patlatan şey aslında az miktarda c4 patlamasını ortaya çıkardığı büyük enerjidir. işte bu yüzden turşu bidonundaki c4 patlayıcıyı peynir zanneden şaşkın tatlıcımız bu hatasından dolayı hiçbir patlamaya yol açmaz.
peki c4'ü yiyen kişi, sahi o neden sarhoş oldu?
c4 ün ana maddesi olan rdx, alkolün ana maddesi olan etanole çok benzer etki gösterir. bu yüzden askerler arasında kafayı bulmak için az miktarda c4 yerler. ama bu, denenmemesi gereken oldukça tehlikeli bir şeydir. çünkü c4 vücutta çok ama çok güçlü biçimde alkol etkisi gösteren bir maddedir.
bu konuyu pubmed'den araştırdım. şöyle bir vaka buldum:
20 yaşında bir erkek, aktif görevli abd ordusu muharebe mühendisi, hacmi yaklaşık 1,2 inç küp veya üç çeyrek olduğu tahmin edilen küçük bir c-4 parçasını yuttuktan sonra ambulansla acil servise getirildi. adam patlayıcı uzmanıymış ve arkadaşı ile iddaya girip 4 cm2 lik c-4 patlayıcısı yemiş.
yaklaşık 30 dakika sonra, iki dakika süren, jeneralize bir tonik-klonik nöbet (havale) geçirdi. birim üyeleri tıbbi destekleriyle temasa geçti ve en yakın askeri acil servise nakledildi. acil serviste serum takılmış. kendine gelmiş. ama 60 dakika boyunca kafası karışmış, baş dönmesi ve zayıf hissettiğini bildirmiş. yeni başlayan bel ağrısından şikayet etmiş.
hastayı monitörize etmişler. kalbi hızlı atıyormuş. ama zamanla düzelmiş. 24 saat gözlemde tutulup taburcu olmuş. ama adam bomba uzmanı. ölçülü yemiş. biraz fazla yese geri. dönüşü olmayan bir zehirlenme yaşayabilirdi.
1 mg rdx/kg/gün; bileşiğin plastikleştirilmiş versiyonu için %50 ölümcül doz hesaplanmıştır yani 80 kilo ise asker 80 mg c4 yediğinde yoğun bakımlık olur ve yüzde 50 ihtimalle karaciğer yetmezliği ve beyin hasarı yüzünden ölür.
14 mg/kg dozunda c-4 ü köpek öldürücü olarak kullanan ülkeler varmış.
uzun lafın kısası
müşterimiz ilk lokmada bu künefe bir garip olmuş. peynirinin tadı bir tuhaf derse ve devamını yemezse büyük ihtimalle bir şey olmaz. büyük bir lokma yemişse havale geçirir. hem de oldukça şiddetli. acil servis doktorunun aklına c4 bombası yediği gelmezse ki muhtemelen gelmeyecek bu kişi için işler biraz ters gidebilir.
künefeyi tamamen yerse? işte o zaman mezarlıkta patlamaya hazır bir bomba günün birinde onun patlamasını tetikleyecek gücü bekler vaziyette uzun yıllar boyunca durur.