Western Filmlerinin Yıllar Geçse de Akıllardan Silinmeyen Aktörü: John Wayne
kimdir?
hollywood'un ölümsüz kovboyu. döneminin karizmatik isimlerinden olan john wayne kovboy ve 2. dünya savaşı filmleri ile ünlenmiştir. hollywood'un birçok ünlü ismi 2. dünya savaşı'na katılmıştır. (bkz: clark gable) ama john wayne savaşa katılmamasına rağmen savaş filmleri ile şöhretini daha da artırmıştır. savaş zamanında abd'deki ordu kamplarını dolaşıp askerlere moral vermiştir.
bir şekilde sevilesi bir karakterdir john wayne
george bush'un aktör versiyonu demek yanlış aslında. bush, wayne'in temsil ettiği değerlerin diğer yüzüdür. dahası temsil ettiğinde bir yanlış yoktur ama saf, basit, dürüst, temiz kalpli john wayne'in imajı kötü amaçlara araç olmaya çok müsaittir insanda uyandırdığı güven duygusu ve insanı boyun eğmeye, itaate zorlayan, alttan alta tehditkar babacanlığı sebebiyle.
gerçek hayatta da bir efsaneymiş wayne. zamanının deli solcusu dennis hopper (deli sıfatını kelimesi kelimesine alınız. david lynch'in blue velvet'ındaki frank rolünü zorla kapmış, gerekçe olarak "ben frank'in ta kendisiyim" demiştir), bir film üstünde çalışırken john wayne'in kulağına gidecek bir yamuk yapar, muhteviyatı bana malum değil. sete girdiğinde herkesin tüylerini ürperten, insanların sinirlendirmemek için binbir uğraş verdikleri, çok afedersiniz kuduz köpek yaradılışlı biri olarak nam salmıştır hopper; lakin wayne kulağına gelen olayın ardından kendisini elinde silahla sete ziyarete geldiğinde cakası cıs diye sönüverir. karşısında "the duke" vardır zira.
wayne için bir john ford icadıdır diyebiliriz. daha sonra howard hawks tarafından upgrade edilmiş, imajına boyut katılmıştır. hawks'in red river filmiyle başlamıştır bu. o filme kadar genç, ahlaklı ve cesur kovboyken, birden orta yaş üstü, katı, hastalık derecesinde otoriter bir karakter oynamış (aynı zamanda böylelikle the searchers'daki karakterinin temellerini atmış) temsil ettiği değerlerin öteki yüzünde yatanları yine kendisi canlandırmıştır. sert yapısı sebebiyle kimi filmlerinde, özellikle hawks'inkilerde genç rol arkadaşlarında bir gerginlik sezilir. misal red river'da wayne'in karşısında boy gösterebilmek için şekilden şekile, pozdan poza giren ve fakat filmin finalinde bir wayne yürüyüşü ile tümüyle perdeden silinen montgomery clift veya el dorado'da daha en baştan "zaten bir wayne ile uğraşamayacaktım, bir de başıma mitchum çıktı, bu kadroda mı rol çalacağız *mk" dermişçesine pısırık lakin tam da bu sebepten kadroyla müthiş eğlenceli bir kimya kurmayı becerebilen james caan gibi...
1969 yılındaki true grit filmiyle oscar almıştır
bu oscar'dan önce 138 filmde oynamıştır, amerikan tarihine oscar kazanmadan en çok filmde oynayan aktör olarak geçer.
sosyal medyada aşırı sağcı görüşleri nedeniyle zaman zaman linç yer
yaa işte böyle john wayne kardeş... öldükten 40 yıl sonra bile adamı mezarından çıkarıp linç ederler. sosyal medya adamı böyle yapar.
yaşadığımız dönemin okumuş etmiş eşitlik savaşçısı, sosyal haklar savaşçısı ve bilumum hak savaşçısı linççi tayfanın anlayamadığı bir şey var. bir sözü ancak o sözün söylendiği yer ve zaman doğru düzgün yargılayabilir. sen yeni bir ölçü birimi belirlediğin terazin ile gidip eskinin kilogramını ölçemezsin. aslında daha doğrusu ölçersin ve bu yanlışmış dersin ama bir anlamı yoktur. terazin senin zamanının algısı ile çalışmaktadır.
1907 yılında amerika'da doğmuş beyaz bir adamın 2000 doğumlu bir genç gibi konuşmasını beklemek aymazlıktır. john wayne ırkçı ve lgbt karşıtı mıymış? evet. buna bugün de "götün tekiymiş" denilebilir elbette. ama bu görüşlerine şaşırmak? aaa nasıl demiş bunları demek? sanki dün söylemiş gibi haydi john wayne linçliyoruz demek? yamyamların yetiştirerek büyüttüğü, 50 yaşına gelmiş bir adama mikrofon uzatıp görüşlerini sorduğunuzda size halkların kardeşliğinden bahsetmesini bekler misiniz?
sorun john wayne'de değil. kötü dönemlerden geçildi. çok zorluklar atlatıldı. evet bazı şeyler hep kötüye gidiyor ama dünyada medeniyet ilerliyor.