amerika birleşik devletleri ile eski sovyetler birliği arasındaki uzay yarışı, 1950'lerin sonlarında ve 1960'ların başında tüm hızıyla sürmekteydi. bu iki ülke arasındaki rekabet, başkan john f. kennedy'nin insanı ay'a gönderme bildirisini yerine getirme konusunda nasa'nın kararlılığını daha da artırdı.

abd ile sovyetler birliği arasındaki ilişkiler, siyasi ideoloji ve ekonomik hedeflerdeki farklılıklar nedeniyle oldukça gergindi. her iki ulus da teknolojik ve askeri güçlerini sergileyerek dünyayı etkilemeye çalışıyordu.

sovyetler birliği, bir uzay aracını ay'a çarpma ve aynı zamanda abd'nin armasını taşıyan metalik flamaları ay yüzeyine ulaştırarak politik bir zafer elde etme niyetindeydi. 13 eylül 1959'da sovyetler birliği, luna 2 ile bu hedefe ulaştı.

sovyetler birliği'nin ay'a yönelik ekipmanı nasıl inşa ettiğine dair bilgi edinmek için, abd merkezi istihbarat teşkilatı (cıa), 1959'da bir sovyet sergisinde gizli bir casusluk görevi yürüttü.

bir cıa eylem ekibi, sovyetler birliği tarafından kullanılan teknik ve teknolojileri belgelemek için bir "lunik 2" sergi modelini demonte etti.

yıllar sonra, bu gizli eylem cıa tarafından detaylandırıldı ve sovyetler birliği'nin haberi olmadan gerçekleştirilen gizli bir casusluk operasyonu olarak lanse edildi.

sınırsız erişim

cıa'in "elektronik okuma odası" sitesinde yapılan bir açıklamaya göre:

"bir cıa subayı ekibi, sergiye 24 saat boyunca sınırsız erişim elde etti ve bunun bir replika değil, lunik 2 ile karşılaştırılabilir tamamen işlevsel bir sistem olduğu ortaya çıktı."

ekip aracı söktü, yazıda ekliyor, "tasarım ve yetenekleri hakkında paha biçilmez istihbarat elde ederek, sandıktan çıkarmadan önce tüm parçaları fotoğrafladı ve her şeyi yerine geri koydu."

yazı şöyle bitiyor: "ve sovyetler daha bilge değillerdi. bir film senaryosundan mı geliyor? gerçekten oldu."

sansürlenmiş versiyon

"lunik'in kaçırılması", 1995 yılında gizliliği kaldırılan ve kamuoyuna açıklanan bir cıa tarihsel incelemesinde belgelendi. cıa'den sydney w. "wes" finer tarafından yazıldı ve ajansın 1967 kış sayısında "studies in ıntelligence"da yayınlandı.

1990'ların ortalarında, quest dergisinde cıa'in imkansız görevine benzer hikayesini ilk kez yayınlayan, keskin gözlü uzay tarihçisi dwayne day oldu.

day, space.com'a verdiği demeçte, "ulusal arşivler'de gizliliği kaldırılan belgeyi bulan bendim. kağıt biçimindeydi. belge on yıldan fazla bir süre sonra çevrimiçi olmadı. 'lunik'in bir rusça kelime olmadığını unutmayın. bu, rusların ay görevleri için kullandıkları isim değil, amerikalıların kullandığı bir argo terimdir." dedi.

fabrika işaretleri

daha yakın zamanlarda, haziran 2020'de, bilgi edinme özgürlüğü yasası (foıa) tarafından hükümetten elde edilen iki milyondan fazla sayfalık bir arşiv olan black vault'un kurucusu john greenewald, belgeyi "sovyet üst aşama uzay aracının içinden fabrika işaretleri almak" alt başlığıyla sansürsüz bir biçimde yayınladı.

bu işaretler daha sonra analiz edildi ve bir "işaretler merkezi brifingi"nde detaylandırıldı. bu brifingde, lunik aşamasının üreticisinin muhtemel kimliği ve bunun beşinci üretilen aşama olduğu ortaya çıktı. ayrıca, bileşenleri tedarik eden üç elektrik üreticisinin kimliği ve hatta muhtemelen diğer sovyet uzay donanımında da kullanılan parça numaralandırma sistemi hakkında bilgi verildi.

humpty dumpty

cıa'in lunik operasyonu, komik değer taşıyan durumlardan yoksun değildi. tıpkı humpty dumpty gibi, parçaları tekrar bir araya getirmeye ve ardından sandığı kapatmaya çalışmak, birçok komik sonuçtan biriydi.

belgede, "ilk iş olan küreyi sepetine yeniden sabitlemek, tüm geceki çalışmanın en gıdıklayıcı ve zaman alıcı kısmı olduğunu kanıtladı" ifadesi yer alıyor. gerçekten de, burun ve motor bölmelerinin tasarlanma şekli, uzay donanımını kolayca yeniden birleştirmek için görsel kılavuzluğu engellemiştir.

belgede, "bunun için neredeyse bir saat harcadık, sıkışık burun bölümünde bir adam küreyi tam doğru konuma getirmeye çalışırken, motor bölmesinde bir adam göremediği bir çubuğun ucundaki dişleri takmaya çalışıyordu," deniliyor. "birkaç boşuna denemeden ve birçok endişeli andan sonra, bağlantı nihayet yapıldı ve hepimiz rahat bir nefes aldık."

görev başarıyla tamamlandı, lunik'i kaçırmak, foıa tarafından elde edilen belgede belirtildiği gibi, "gizli operatörler ve esasen açık koleksiyoncular arasında bir işte iyi işbirliğine örnektir."

kaynak: cia, daha fazlası

Sovyetler Dağılınca Uzay İstasyonunda Mahsur Kalan Kozmonot: Sergey Krikalyov