Uyanış: Büyük Selçuklu Dizisinin İlk İki Bölümündeki Tarihi Hatalar
uyanış büyük selçuklu adlı dizi, trt'de yayınlanmaya başladı. hayırlı uğurlu olsun. diziyi genel anlamda beğendim lakin yandaşların yaptığı diğer diziler gibi, bu dizide de pek çok tarihi hata var. o yüzden bu diziyi bir "tarihi dizi" olarak değil de, bir masal, bir kurgu senaryo olarak değerlendirmek gerekir. fakat bu dizi malum çevreler tarafından tarihi bir dizi olarak sunulduğu için, biz de o zaman dizideki bariz tarihi hataları yazalım.
malesef dizinin ilk bölümünde pek çok tarihi hata vardı. hem de öyle böyle, affedilecek, mazur görülecek hatalar değil...
ilk bölümdeki hatalar
1. her yandaş dizide olduğu gibi, bu dizimizde de sünni islam öğeleri ön plana çokça çıkarılmış.
örneğin selçuklu döneminde aşağıdaki gibi bir bayrak ve flama yok. üzerinde arapça yazılı bu bayrak ve flamaları hangi tarihi belgeye, kaynağa dayanarak diziye koydunuz acaba?
2. alp arslan'ın ölümü... dizide alp arslan, fethettiği kalenin komutanı tarafından şehit ediliyor. doğrudur. gerçekte esir alınan kale komutanı sultan alp arslan'ı hançer ile öldürüyor. lakin dizide bileğine sakladığı zehirli bir ok mekanizması ile öldürmüş. burada sanırım fantastik bir şeyler katmak istediler.
keza, aynı savaşta melikşah'ın da yaralandığını görüyoruz dizide. normal tarihte melikşah'ın böyle bir muharebede yaralandığı bilgisi yok. yine aynı savaşta nizamülmülk'ü balta kullanan bir savaşçı olarak görüyoruz ki, bu da nizamülmülk karakterine uymuyor.
tabii nizamülmülk'ün balta kullanan bir cengaver olması gerçek tarihe uymadığı gibi, alp arslan ve melikşah da yine en ön saflarda elde kılıç savaşan birer nefer gibiler. yahu hangi sultan, hangi başvezir en ön saflarda savaşmış acaba?
3. dizide, 1072'deki muharebenin hemen sonrasında melikşah'ın oğlu sencer dünyaya geliyor. oysaki sencer'in doğumu 1086. yine sencer'in abisi ise dizideki tarihe göre ufak bir çocuk, oysa ki sencer'in abisi tapar'ın da doğumu bu tarihten sonra yani tapar'ın doğumu da 1082 yılında...
bu arada melikşah'ın 2 oğlu daha var. berkyaruk ve mahmut. dizide her ikisini de göremedik. oysa ki berkyaruk tapar'dan da sencer'den de büyük. 1080 doğumlu.
4. dizide seferiye hatun, alp arslan'ın eşi, büyük hatun rolünde. lakin tarihteki diğer seferiye hatun da melikşah'ın eşi. yani tapar ve sencer'in anneleri de seferiye hatun. ama dizide tapar ve sencer'in annelerinin terken hatun olduğu işlenmiş.
evet, terken hatun da melikşah'ın eşlerinden biridir, lakin sencer ve tapar'ın annesi değildir.
5. alp arslan'ın vasiyeti; "kudüs'ü muhafaza edin, kontantiniyye'nin fethinin önünü açın..." hani nerede bu vasiyet. bunu nereden uydurdunuz? buna dair kaynağınız nedir? geçelim...
6. dizide sencer, öksüz ve yetim çocukların devlet için yetiştirildiği bir obada büyütülüyor, gizli görevlere falan katılıyor, hatta haşhaşinlerin arasına sızıyor, babasını suikatten kurtarıyor... oysaki sencer saraylarda büyümüştür, hatta babasının ölümünden sonra da abisi berkyaruk ve kardeşi mahmut arasındaki taht kavgası esnasında, abisi berkyaruk tarafından horasan valisi ilan edilmiştir (henüz 10 yaşında).
7. hasan sabbah'ın melikşah'ın hayatını kurtarması vs. dizideki hasan sabbah karakteri de gerçekle örtüşmüyor. öncelikle hasan sabbah melikşah'tan sadece birkaç yaş daha yaşlıdır. dizide hasan sabbah neredeyse nizamülmülk ile yaşıt.
nizamülmülk bu ikisinden 35-40 yaş daha büyüktür oysa ki. ayrıca, dizinin işlendiği tarih 1090-1092 yılları. bu tarihlerde hasan sabbah çoktan alamut kalesi'ne çekilmişti, yani başkent isfahan'da, melikşah ve nizamülmülk'ün yakınında olması, melikşah'ın hayatını kurtarması, saraya girip çıkabilmesi mümkün değil...
ayrıca dizinin resmi twitter hesabında da hasan sabbah ile ilgili bu yanlışlık çok net vurgulanmış.
dizinin resmi twitter hesabına göre hasan sabbah ve nizamülmülk aynı medresede okumuşlar. yukarıda da bahsettiğimiz üzre bu mümkün değil. zira nizamülmülk 1018 doğumlu, hasan sabbah ise 1050 doğumlu. aralarında 32 yaş fark var.
8. bir başka tarihi hata da bizans vurgusu. dizide bizans'tan bahsediliyor, yine dizinin resmi twitter hesabında bizans bahsi geçmekte.
oysaki ne selçuklular, ne abbasiler, ne anadolu selçukluları ne de osmanlılar "bizans" diye bir kavram kullanmamışlardır. onlar bizans'a roma, doğu roma derlerdi. zira o dönem bizans diye bir kavram yoktu. bizans kavramı sonradan uydurulma bir kavramdır (18-19. yüzyıllarda) ne roma, ne avrupa ne de islam ve çin kaynaklarında bizans diye bir ibare yoktur.
9. dizide anadolu selçukluları basit bir türkmen obası gibi gösterilmiş. oysaki o tarihlerde 1090 ve civarı, anadolu selçukluları başkenti iznik olan dört başı mamur bir devletti. yukarıda da bahsettiğim gibi, tarihler hiç uymuyor. dizinin başladığı tarih 1072 yılı. buradan yola çıkarsak, dizinin işlendiği tarihte sencer 20 yaşında desek, dizinin işlendiği tarih 1092 olur. hadi biz buna 1090 diyelim, zira melikşah 1092'de ölüyor zaten... yani tarihler uymadığı için nereden tutarsak elimizde kalıyor dizi arkadaşlar. hiçbir tarihi gerçek dizide işlenen tarihe uymuyor. ama kılıç arslan'ın melikşah'ın elinde tutuklu olduğundan yola çıkarsak, kılıç arslan 1092'de anadolu selçuklu tahtına geçti, yani demek ki dizinin işlendiği tarih 1090-1091 olabilir.
yine dizide kutalmışoğlu süleyman şah'ın, melikşah ile girdiği savaşta öldürüldüğü işlenmiş. lakin kutalmışoğlu süleyman şah, suriye selçukluları ile halep yakınlarında yaptıkları bir savaşta ölmüştür.
ikinci bölümdeki hatalar
haşhaşinlerin lideri hasan sabbah bildiğin eni konu bir şekilde sarayda yaşıyor. hangi kitapta var bu bilgi? nereden uydurdunuz hasan sabbah'ın selçuklu sarayında yaşadığını? ayrıca hasan sabbah, dizinin geçtiği yıllarda batınilerin yegane lideri, daisidir. diğer bütün dailer hasan sabbah'a bağlıdır. ama dizide hasan sabbah yukarıda da bahsettiğimiz üzre saraya girmiş bir haşhaşin rolünde ve hasan sabbah'ın bağlı olduğu bir baş dai var...
yine ilk bölümdeki hatalarda bahsettiğimiz, seferiye hatun yanlışı devam ediyor.
melikşah'ın annesi seferiye hatun dizide tamam. peki ya sencer ve tapar'ın anneleri olan, melikşah'ın eşi olan 2. seferiye hatun nerede? yok...
2. bölümde ömer hayyam ve nizamülmülk'ün sohbetleri var. nizamülmülk ömer hayyam'ın yanına gidiyor ve ona akıl danışıyor. dizide ikisi yaşıt gibi lanse edilmiş.
oysaki nizamülmülk 1018, ömer hayyam ise 1048 doğumlu. aralarında tam 30 yaş var.
dizinin 2. bölümünde öyle bir yanlış var ki affedilir gibi değil. kuvel kalesi... dizide kuvel kalesi bir doğu roma kalesi ve melikşah burayı fethetmek için sefer hazırlığı yapıyor. lakin gerçekte kuvel kalesi, alp arslan tarafından 1065 yılında fethedilmiştir. ayrıca söz konusu kale bir bizans kalesi olarak gösteriliyor dizide, lakin sultan alp arslan burayı bizans'tan değil, gürcistan krallığından fethetmiştir. zaten o tarihlerde bizans'ın sınırları bu kadar doğuda değildi.
dizide bahsi geçen kuvel kalesi şurası:
kuvel kalesi, kol kalesi olarak da bilinir ve günümüzde ardahan'ın posof ilçesine bağlı kolköy köyündedir. gürcistan sınırının hemen dibinde...
şimdi bakınız, geçen hafta da değindiğimiz üzre, dizide anadolu selçuklularını küçük ve basit bir oba olarak gösteriyorlar. oysaki anadolu selçukluları o dönem başkenti iznik olan dört başı mağmur bir devletti. şimdi, dizide kahramanlarımız anadolu selçuklularının başındaki elçin hatun'u almak için anadolu'ya geliyorlar. elçin hatun, haliyle anadolu selçukluların başkenti iznik'te olacaktır. iznik'e kadar geliyorlar, elçin hatun'u alıyorlar ve isfahan'a getiriyorlar.
bu arada isfahan yakınlarında bir saldırı oluyor ve sencer bu saldırıyı püskürtüp saldırıyı tertipleyenlerden birini ele geçiriyor, isfahan'dan bizans kalesine haber gidiyor ve taaa gürcistan sınırındaki bizans kalesinden gelenler, isfahan yakınlarına gelip sencer'in önünü kesiyorlar... bu arada, iznik ile isfahan arası; 2650 km. isfahan ile kuvel kalesinin arası da 1450 km...
uymuyor arkadaş... ne tarihler uyuyor, ne coğrafi yerler, konumlar... hiçbiri uymuyor, uyuşmuyor. yanlışta ısrar neden? evet, bu bir dizi... kurgu... bunu bir belgesel olarak seyretmeyip bir dizi olarak seyretmeliyiz. lakin o halde tarihte yaşamış gerçek kişileri ve kurumları dizi senaryosuna dahil etmesinler. kurgu karakterler, kurgu coğrafi terimler bulsunlar. gerçek tarihi kişilikleri, devletleri, kurumları kullanıyorlarsa o halde gerçek tarihe, coğrafyaya sadık kalsınlar...