Tütünün, ABD'nin Kurulmasında Bayağı Bayağı Başrol Oynaması
amerika birleşik devletleri'nin tütün ile kurulması, tütünün amerikan tarihindeki yeri ufkunuzu açabilir
1570'lerde ispanyollar, yeni dünyadaki ilk sömürgeleri olan, günümüzde haiti ve dominik cumhuriyeti'nin bulunduğu hisponya adasında şeker kamışı işine girişirler. birçok denemeye rağmen başarısız olurlar. aynı dönemde ispanyolların aksine portekizliler güney amerika'da, brezilya'da bunu denerler ve çok başarılı olurlar. 1500'lerin sonuna doğru brezilya dünyanın en büyük şeker kamışı üreticisi olur. çoğu ispanyol olan 30.000'den fazla avrupalı brezilya'ya göç eder.
aynı dönem içinde ingiliz, fransız ve hollandalılar kuzey amerika'ya yeni bir yaşam için gelirler ancak işler onlar için güney amerika'daki yerleşimciler kadar rast gitmez. 15.000 kişilik bir koloniyle hudson nehrini geçerek new amsterdam ismini verdikleri bir kasaba kurarlar. ancak açlıktan nefesleri kokmakta, nüfuslarını korumakta zorlanmaktadırlar. tek amaçları vardır. avrupa'daki hayatlarından farklı bir hayat kurmak. burası abd'nin ilk daimi yerleşkesi olur ve sonradan new york adını alır.
bundan sadece birkaç yıl sonra 1607'de, 115 kişiden oluşan küçük bir ingiliz kolonisi virginia'ya gelir ve jamestown denen bir yerleşke kurar. bu yerleşke gelecekte abd tarihinin ilk daimi ingiliz yerleşkesi olarak kabul edilecektir. 115 kişinin hepsi erkektir ve tek amaçları onları getiren şirkete kar sağlamaktır. bundan iki yıl sonra kadınlar ve çocuklar da jamestown'a getirilir. ancak onları bekleyen çok büyük bir tehlike vardır. yerleşkelerini büyük bir yerli kabilesinin tam ortasına kurmuşlardır. yerliler bu ufak yerleşkenin etrafını sarmakta, onlara nefes aldırmamaktadır.
bu koloninin kendi yapısından kaynaklanan büyük bir sorunu vardır
new amsterdam bölgesine yerleşen hollandalı kolonilere benzemezler. ekin ekmezler, üretmezler. tek amaçları vardır altın bulmak ve zengin olmak. bu anlayış onları, yerli kuşatmasının da etkisiyle açlığa götürür. atlarını, hayvanlarını, deri ayakkabılarını, ne bulurlarsa yerler. hatta eşlerini öldürüp yemeye kalkanlar olur. çok geçmeden bir avuç kişi kalırlar. onlar için gelecek kalmamıştır.
derken aynı yıl, onları virginia'ya getiren aynı şirket tarafından bir grup göçmen daha buraya getirilir. yeni gelen göçmenlerin arasında, yalnız kendi kaderlerini değil, amerika birleşik devletlerinin kurulmasındaki ilk çekici vuracak olan kişi "john rolfe" vardır. john rolfe, ingiliz bir göçmendir ve yanında getirmemesi gereken bir şey getirmiştir. ispanyol tühün tohumu.
o dönemlerde avrupa'da tütün ekimi sadece ispanyollar tarafından yapılmaktadır
ancak bunu kendi topraklarında değil, trinidad tobago ve venezuela'da yapmaktadırlar. tütünü ıslah etmeyi amerikan yerlilerinden öğrenmişlerdir ve bunu kimseyle paylaşmaya da niyetleri yoktur. ispanya'dan ve ispanyol sömürgelerinden dışarıya tütün tohumunun çıkarılmasının cezası ise ölümdür. ancak john rolfe, kendisini james town'a getiren "virginia company" den bir ingiliz diplomattan yardım almıştır. tütün tohumlarını john rolfe'ye halen meçhul olmakla birlikte sir thomas roeen vermiştir.
rolfe, gelir gelmez tütün plantasyonunu kurar. rolfe sıradan bir göçmen değildir, tütün ticareti ile para kazanmayı hedeflemektedir. çünkü avrupa, özellikle ingiltere tütüne bağımlıdır. tütünü ispanyollardan almaktansa bir ingiliz kolonisinden almak hem rolfe'nin hem ingilizlerin işine gelmektedir. ki o zamana kadar tütünün ticari bir pazarı yoktur. el altından kaçak yollarla ticareti yapılmaktadır ancak bu bir pazar oluşturacak kadar büyük çaplı değildir. çünkü avrupa'da halen medical bir ürün gibi kullanılmaktadır.
1612 yılı abd'nin dönüm noktalarından biridir. çünkü tütün ticaretini kontrol eden ispanyollar aynı yıl içinde trinidad'da tütün üretimini durdurur. venezuela'da ise tütün yerine kahve plantasyonu kurar. tütün ticareti azalmıştır ve fiyatlar tavan yapmıştır. işte ispanyolların bu adımları jamestown'u bir anda tütün merkezi yapar.
bir yıl sonra, 1613'te ilk hasat yapılır ve ingiltere'ye ihraç edilir
jamestown'a önüne geçilemez bir göç başlar. onbinlerce kişi buraya gelir. 15 yıl sonra toplam 750 ton tütün ingiltere'ye ihraç edilmiştir. diğer ingiliz kolonileri de tütün ekmeye başlarlar. aynı yıllarda thomas roeen, jamestown'da yaptığı şeyin aynısını amazonda da yapar. el altından tütün tohumları verdiği göçmenleri amazon'a getirir ve orada bir koloni kurulmasını sağlar. amazon'da kurulmuş ingiliz kolonileri jamestown ile eş zamanda avrupa'ya 1.600 ton tütün ihraç eder. abd kolonilerinde hayatta kalma savaşı yerini yavaş yavaş büyümeye bırakır. ilk kez bir ticaret ürününe ve ekonomiye sahip olurlar.
bundan sonraki 150 yıl boyunca tütün, abd kolonilerinin ana ihraç ürünü olur
ve bağımsızlıkları da tütün ile gelir. bağımsızlığa giden yolda amerikan kolonileri fransa'dan birçok kredi almışlardır. aldığı paralar karşılığında ise fransa'ya tütün vermişler, tütünü teminat göstermişlerdir. boston'daki çay olayı her ne kadar bağımsızlığı ateşlese de bu olayın arka planındaki ürünlerden biri de tütündür. ingiltere, sattığı çayın yanında abd kolonilerinden aldığı tütün vergisini de artırır. üreticiler buna yanaşmaz ve çok geçmeden boston çay partisi olayı yaşanır. bu olaya kadar abd, jamestown'un üzerine inşa edilmiştir.
bundan sonraki süreçte 1900'lere kadar abd ekonomisine yön veren ürünler kunduz postu ve pamuktur. ilerde bunlarla ilgili de birkaç şey yazabilirim.
not: 2017'de yayınlanmaya başlayan ve sözde makalede geçen zamanları anlatan "jamestown" adında bir dizi vardır. kesinlikle bu diziye aldanmayınız çünkü reyting uğruna içi yalan yanlış şeylerle doludur. 10 yıl kadınsız kalmış erkeklerden, entrikalardan falan bahseder, tarihle ilgisi yoktur.