Türkiye'den Akdeniz'e Uzanan Bir Sosyal Ritüel: Rakı
rakı, genel olarak üzümden distile edilmiş bir çeşit içkidir. distilasyonu sonrasında ise içeriğine katılan anason nedeniyle de temel olarak anasondan elde edilen, etanolde (alkolde) çözünen ancak suda çok çözünmeyen anethole adı verilen bir bileşik nedeniyle de su eklediğinizde çözeltiden çıkar ve sulanan içeceğin opak görünmesine neden olunan bir içkidir. buna ouzo effect denilmektedir.
esasında, 18. yüzyılın sonlarında, distile alkollü içeceklere şifalı bitkiler ve baharatlar ile tatlandırma modası akdeniz'de yayılması neticesinde rakı türevi daha bir çok içki hala bu coğrafyalarda mevcuttur. yani, rakı, akdeniz'in çevresinde gayet tutup, içilen bir içki türüdür. yalnız, her millet, bölge ise kendi ürettiği ve damak tadına alıştığı versiyonu tüketmektedir. günümüzde ouzo/tsipouro/raki yunanistan'da ve rakı ise türkiye'de yaygın olarak beğenilip tüketilmektedir. bununla beraber ortadoğu'da ise arapça adı olan arak arak olarak bilinmektedir, ve gene kendi damak tatlarına göre tatlandırılmıştır.
yani, türk rakısı, yunan uzosu ve anason aromalı tsipouro(çipuro)'ya, lübnan arakına, italyan sambucca'sına, fransız pastis'ine, ispanyol anis del mono'su ya da aguardiente'sine benzer.
yalnız fark olarak, sona doğru saydığım batı akdeniz bölgesindeki türevleri, aperatif, yani iştah açan veya sindirimi kolaylaştırıcı şekilde tüketilmektedir. keza bu bölgelerde yemeğin eşlikçisi genel olarak şaraptır.
doğu akdeniz'e gelindiğinde ise rakı/arak/uzo/tsipouro yemekle beraber tüketilir. dikkat edilirse, bu bölgelerde bir de meze kültürü mevcuttur. türkiye ve yunanistan'da rakı ve ouzo sofraları, dostlarla ve aileyle geçirilen özel anları temsil eder. bu sebeple de diğer alkollü içkilerden farklı olarak kültürel ve sosyal bağlamda rakı ve benzerleri, sadece bir içki olmanın ötesinde, sosyal ve kültürel bir ritüelin parçasıdır.
sonuç olarak, içki tüketimi de bölgesel tüketim alışkanlıkları ve sosyo-kültürel olgularla iç içe olduğundan ancak bu ritüeli deneyimlemek isteyen ziyaretçiler, turistler tarafından benimsenir ve takdir edilir. ancak bu ritüelin ve kültürel bağlamın bilinmediği veya yeterince tanıtılmadığı yerlerden gelen ziyaretçiler bile buna uzak durmak isteye de bilir. bu nedenle, rakı gibi içkiler, sadece birer içecek olarak değil, aynı zamanda o bölgenin yaşam tarzının ve kültürel mirasının bir parçası olarak değerlendirilmelidir.