önceki aflar ne zaman çıkmıştı?

türkiye büyük meclisi tarihindeki ilk "genel af" yasası 7 ocak 1922'de çıkarıldı. toplam dört maddeden oluşan yasa ile cezalarının üçte ikisini tamamlayan mahkumların kalan cezaları affedildi.

cumhuriyet'in kuruluşundan kısa süre bir sonra 26 aralık 1923'de ikinci genel af yasası çıkarıldı. sözkonusu düzenlemeyle, 29 ekim 1923'e kadar işlenmiş suçlara verilen cezaların yarısı affa tabi tutuldu.

cumhuriyet'in kuruluşunun 10. yıldönümü dolayısıyla 26 ekim 1933'de, yeni bir genel af yasası çıkarıldı. bu yasayla, beş yılı geçmeyen hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkum olanlar hakkında takibat yapılmaması, üç yılı geçenlerin cezasının affına ilişkin düzenleme getirildi.

27 mayıs 1960'da askeri darbe sonrasında 26 ekim 1960'da genel af yasası çıkarıldı. yasayla, kusurdan doğan suçlarla, üst sınırı beş yılı geçmeyen hürriyeti bağlayıcı cezalar hakkında takibat yapılmaması hükmü getirildi; beş yıldan fazla olan cezaların üçte biri indirildi, ancak bu sürenin beş yıldan aşağı olamayacağı hükme bağlandı.

23 şubat 1963'da çıkarılan bir başka genel af yasasıyla,beş yılı geçmeyen hapis cezaları için af getirildi; değişik oranlarda ceza indirimi sağlandı ve bazı suç ve cezalar kapsam dışında tutuldu.

3 ağustos 1966'daki genel af yasasıyla da benzeri doğrultuda düzenlemeler öngören af ve ceza indirimi getirildi.

15 mayıs 1974'de chp & msp koalisyon hükümeti sırasında çıkan genel afla tüm sağ ve sol örgüt mensupları affedildi. 1974 genel affından sonra cezaevindeki tutuklu ve hükümlü sayısı yarıya indi.

Rahşan Affı

(bkz: rahşan affı) olarak bilinen ve yargı mensuplarının tüm uyarılarına rağmen ecevit çiftinin ısrarıyla çıkarılan asıl adı şartla salıverme ve erteleme yasası olan en son af 22 aralık 2000’de çıkartılmış, devlete işlenen suçların dışındaki suçlara erteleme ve şartlı salıverilmiştir. oysa yargı mensupları ve avukatlara göre devlet; vatandaşlarına karşı işlenen suçları değil, eğer affedecekse öncelikli olarak kendine karşı içlenen suçları affetmeliydi. 12 eylül'den sonra cmuk'la ilk darbeyi alan adalet kavramı, bu afla halk nazarında zedelenmiştir.

rahşan affından sonra ülke genelinde suç patlaması yaşanmış, istanbul, ankara ve izmirin ana caddelerinde gündüz bile kapkaçtan, bıçaklı gasptan yürünemez hale gelmişti.

bu aftan sonra olanlardan birkaç örnek

örnek 1: ismail ayvacıoğlu, serdar kaçmaz, ismail çolak ve savaş tüblek adlı 4 tinerci 1998'de anasınıfı öğretmeni serpil yeşilyurt ve annesi hanım yeşilyurt’u kaçırdı. serpil öğretmen’e defalarca tecavüz edip saatlerce eziyet ederek öldürdüler, yine tecavüz ettikleri annesini ise ağır yaraladılar. her 4 hükümlü de “rahşan affı” gerekçe gösterilerek salıverildi.

örnek 2: ankara’da 55 yaşındaki cafer er’i tabancayla vurarak öldürdükten sonra etlerini yiyen özgür dengiz’in 10 yıl önce gölbaşı’nda bir kişiyi öldürdüğü için hüküm giydiği ve 3 yıl 4 ay yattıktan sonra ’rahşan affı’ ile serbest kaldığı ortaya çıktı.

örnek 3: banka müdürü sema adın’ı öldürmekten müebbet hapse mahkum olan dört sanık rahşan affı’ndan yararlanarak altı yılda tahliye oldu. saldırganlar bankadaki paraları hesaplarına geçirdikten sonra adın’ı ayaklarına beton ve demir bağlayarak denize atmıştı.

örnek 4: 2 karısını hunharca öldürüp rahşan ecevit affıyla çıktığını sırıtarak anlatan adam tv'de evlilik programlarında 3. eş arıyor:

örnek 5: dosya incelemesinden a.e’nin 1989 yılında manisa’nın turgutlu ilçesi’nde küçük yaşta kızı alıkoymak ve kızlığını bozmak suçundan cezaevine girdiği, 1992 yılında cmuk’ta yapılan değişiklikten yararlanarak tahliye edildiği belirlendi. suç dosyasına göre a.e. 6 temmuz 1995 tarihinde de eşrefpaşa caddesi üzerinde kadın diş hekimi b.s’ye aynı şekilde muayenehanesinde tecavüz edip kolye, alyans ve saatini gasp edip kaçtı.

birkaç gün sonra güzelyalı semti’nde bir doktorun yazıhanesinde çalışan sekreter kıza tecavüzde bulunup gasp yapan a.e. aynı hafta içinde karataş semti’nde diş hekimi a.b.’ye tecavüze kalkışınca çevreden yetişenler tarafından suçüstü yakalandı. bu üç olaydan yargılanan a.e., önce ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı, sonra bu ceza 36 yıl hapse indirildi.
1995 yılında girdiği cezaevinden infaz yasası’na göre 2013 yılında çıkması gereken a.e. kamuoyunda "rahşan affı" olarak bilinen şartla salıverme ve cezaların ertelenmesi’ne dair kanundan yararlanıp tahliye edildi.

a.e. tahliye olduktan sonra aydın’ın söke ilçesi’nde "dolandırıcılık" suçuna karıştı, bu suçtan 3 ay kuşadası cezaevi’nde kaldıktan sonra tutuksuz yargılanmak üzere bir kez daha tahliye edildi.

son olarak dişlerini temizletmek bahanesiyle randevu alıp gittiği diş hekimi 40 yaşındaki zekiye gökşin’i, muayenehanesinde tecavüz edip elleriyle boğarak öldüren 37 yaşındaki a.e. ile suç ortağı 2 kişi, polis tarafından tekrar yakalandı. http://www.hurriyet.com.tr/…tecavuzcu-cikti-5018693

örnek 6: ayrılmak isteyen kız arkadaşı ve annesini öldürdü, rahşan affından faydalandı http://www.radikal.com.tr/…si-boyle-isliyor-913580/

örnek 7: daha sonra barda filmine ilham verecek olan olayın failleri, filmdeki sonun aksine rahşan affıyla serbest kalmışlardı. http://www.hurriyet.com.tr/…n-affiyla-cikti-5850513

şartla salıverme yasası’ndan kısa süre sonra, yeni türk ceza kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2005’te, düzenlemelerin değişmesinin etkisiyle, hükmün açıklanmasının geriye bırakılması uygulamasının yürürlüğe girmesiyle ve son olarak denetimli serbestlik uygulamasının kapsamının genişletilmesi ve 5 yıldan fazla kimsenin tutuklu kalamayacağına yönelik düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle de cezaevlerinden onbinlerce kişi tahliye edildi.

şartla salıverme yasası’nın çıktığı dönemde, eski adli sicil ve istatistik genel müdürü mustafa tören yücel’in yaptığı araştırmaya göre, her 5 kişiden biri 2 yıl içinde yeniden suç işleyerek cezaevine giriyor. araştırmaya göre aftan sonra aynı kişiler tarafından tekrarlanan suçların büyük bir bölümünü hırsızlık, ırza geçme, gasp, taciz ve uyuşturucu suçları oluşturuyor.

yıllara göre cezaevindeki tutuklu sayıları

- 2001’de 55.609
- 2002’de 59.429
- 2003’te 64.296
- 2004’te 57.000
- 2005’te 55.087
- 2006’da 70.277
- 2008’de 103.235
- 2009’da 116.034
- 2010’da 120.814
- 2011’de 128.604
- 2012’de 136.002
- 2013’te 144.178
- 2014’te 156.195
- 2015'te 178.089
- 2016'da 197.297
- 2017'de 228.993
- 2018'de 254.000
- 2019'da 280.114
- 2020'de 297.019
- 2021'de 272.000
- 2022'de 303.944
- 2023'de 341.497

türkiye'deki cezaevlerinin toplam kapasitesi 289 bin 974 kişi ama ocak 2023 sonu itibarıyla cezaevlerinde 341 bin 497 kişi bulunuyor. adalet bakanlığı verilerine göre, bu kişilerin 298 bin 975'i hükümlü, 42 bin 522'si tutuklu...

Firarın İmkansıza Yakın Olduğu Tarihi Sinop Cezaevi'ndeki Başarısız Girişimler