TARİH 4 Şubat 2022
47,7b OKUNMA     400 PAYLAŞIM

Türkiye Sınırları İçinde 20. Yüzyıl Başlarında Kurulan ve Pek Bilinmeyen Ufak Devletçikler

İlkokul tarih kitaplarında pek öğretilmeyen ancak bir zamanlar ciddi ciddi ayrı bir devlet olarak var olmuş yönetimler varmış. Buyrun, açın ufkunuzu.
Görsel: Akdeniz Politik

bugünkü türkiye cumhuriyeti sınırları içerisinde, 20.yy başlarında kurulan ve ömrü pek de uzun olmayan ufak devletler vardı. kimisi cumhuriyet, kimisi devlet, kimisi sancak olarak anıldı ama her birisi bu ülkede bir zamanlar ayrı bir devlet olarak var oldular.

1. kars cumhuriyeti

mondros ateşkes antlaşmasından sonra, bölgede yapılan büyük kars kongresi ya da başka bir isimle kars islam şurası toplantısı sonrası bölgede güneybatı kafkas geçici hükûmeti ya da kars cumhuriyeti kimi kaynaklara göre kars islam cumhuriyeti kurulmuştur. temel amacı, bölgedeki direnişi örgütlemek, başka bir ülke boyunduruğu altına girmemek olarak söylenebilir. kurulmasına katkı yapmak için, bölgeyi terk etmeye başlayan osmanlı ise burayı 3 ay daha geç terk ederek, devletin kurulmasını sağlamıştır.bayrağı, yeşil ve kırmızı zemin üzerine ay-yıldız şeklindedir. cihangirzade ibrahim bey ilk ve tek cumhurbaşkanıdır. kars-batum-ardahan-artvin-ahıska-oltu gibi yerleri kapsayan bir alanda var olmuştur. ingilizler tarafından ortadan kaldırılan bu devletin çoğu yetkilisi de malta'ya sürülmüştür. 1918 yılında kurulup, 1919'da yıkılmıştır.

2. aras türk cumhuriyeti

ığdır cumhuriyeti olarak da bazı kaynaklarda yer alan bu devlet, rusların ve osmanlı'nın bölgeden çekilmesi sebebiyle, silahlandırılmış ermenilere karşı askeri ve siyasi teşkilatlanmaya başlamış türklerin, 18 kasım 1918'de emin bey cumhurbaşkanlığında kurduğu devlet. merkezi kimi kaynaklarda ığdır, kimi yerlerde kars, kimi yerde nahcıvan, kimi yerde de kamerli olarak geçer. kamerli cumhuriyet ilanının yapıldığı yer olduğu için ığdır her halükarda doğrudur. bu devlet, ermenilere karşı cephede büyük kayıplar yaşadığı için desteklerini kaybetmiş, 1919 yılında yıkılmıştır. ığdır ve ağrı'nın bir kısmında var olmuştur.

3. erzincan şûrası

18 Ekim 1917 tarihinde toplanan 4. ve 5. Kafkas Ordusu Birliği Askeri Birlik Temsilcileri Kongresi'ne katılan Rus bir subayın arşivinden Erzincan Sovyeti döneminde çektirilen fotoğraf. Daire içine alınan söz konusu subaydır.

erzincan sovyeti olarak da bilinen ve türkiye cumhuriyeti topraklarında, günümüzdeki erzincan'dan daha geniş sınırlara sahip olarak kurulmuş tek sosyalist devlet. 1916'da kurulmuş, ekim devrimi sonrasında, merkezini dersim sınırlarına taşımış, fakat 1921'de bütün desteklerini kaybedince tarihten silinmiş bir devlettir.

4. izmir iyonya cumhuriyeti

yunanların, kurtuluş savaşını cephede kaybedeceklerini fark etmeleri üzerine, masa başı oyunlar sayesinde diğer devletlerin desteğini alıp, en azından izmir ve çevresini kurtarmak adına 30 temmuz 1922 günü yunan genel valisi stergiadis'in başkanlığında kurulan devlet. 9 eylül 1922 günü denize dökülmeleri ile yıkılmıştır.

5. iskenderun sancağı

hatay cumhuriyeti'nin öncüsü olarak sayabileceğimiz özerk bölgenin ismi. ankara antlaşması içeriğinde bu bölgenin özerk bir yer olarak kalacağı belirtilmiş, fransa'nın suriye'yi çeşitli ufak devletlere bölmesinin sonucunda kurulan alevi devleti, halep devleti, şam devleti, cebel el-dürzi devleti gibi devletlerden halep devletine bağlı kalmıştır. sonra fransız mandasına geçmiş, 1930'larda türk devleti bu bölgenin kendilerine bağlanması için çalışmalara başlamış ve 1938'de bölgenin mandacılıktan kurtulup, bağımsız bir devlet olmasını sağlamıştır.

6. hatay devleti

tek cumhurbaşkanı tayfur sökmen olan, iskenderun sancağının bağımsız olması sebebiyle ortaya çıkmış devlet. 2 eylül 1938'de kurulmuş, 29 haziran günü meclis oylaması sonucunda türkiye cumhuriyeti'ne dahil olmuştur. indiana jones (the last crusade) içerisinde de geçmiş, kutsal kase bu ülkenin sınırlarında ortaya çıkmıştır.

7. batı trakya türk cumhuriyeti

balkan savaşları sonrası kurulmuş ve ömrü sadece 3 ay olan türk devleti. hem osmanlı, hem bulgaristan bu devletin varlığını istemezken, yunanistan ise bu devletin varlığını istiyordu. sınırlarının bir kısmı edirne topraklarında kalan bu cumhuriyetin tek başkanı, hoca salih efendi'ydi. milli marşı bile vardır. çok çok büyük bir kısmı, günümüz türkiye topraklarında bulunmamakla birlikte doğu sınırlarında edirne'nin bir miktar içine girmektedir.

batı trakya bağımsız hükûmeti milli marşı