TARİH 24 Ağustos 2020
26,4b OKUNMA     531 PAYLAŞIM

Türk Modern Savunma Sanayisinin Kurucusu: Nuri Kıllıgil

1889-1949 yılları arasında yaşamış olan, Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Kıllıgil, savunma sanayimiz açısından oldukça önem arz eden bir isim.

nuri killigil, asker bir ailenin ferdi olarak 1890 yılında istanbul'da doğdu. enver paşa'nın kardeşi, halil kut'un yeğenidir. 1911-1912 yıllarında mustafa kemal atatürk ile birlikte trablusgarp'ta savaştı.s avaş alanındaki başarılarından dolayı 28 yaşında yarbay oldu.

1. dünya savaşı'nın sonlarında azerbaycan'a hakim olan rus ve ermeni birliklerinin müslüman katliamları yapmaları üzerine, fahri tümgeneral rütbesiyle kafkas islam ordusu adına azerbaycan'ı işgalden kurtarma harekatı başlattı. bakü'yü işgalden kurtaran nuri paşa, bakü fatihi olarak tanındı.itilaf devletleriyle yapılan mondros mütarekesi sonrası kafkas islam ordusu da dağıldı.


istanbul'a çağırılan paşa, ingilizler tarafından tutuklanarak batum'a gönderildi. 1919 yılında azerbaycan türklerinin yardımıyla hapisten kaçırılmasının ardından milli mücadele'ye katıldı. erzurum ve kars'ta silah ve cephanelerin bakımı için bir atölye kuran nuri paşa, düşmandan ele geçirilen silahları onararak anadolu'ya yolladı.

savaştan sonra zeytinburnu'nda kok kömürü satan bir şirketi satın alıp burayı bir madeni eşya fabrikasına dönüştürdü. bu fabrikada tabanca, matara, demir çubuk, gaz maskesi ve mermi üretmeye başladı.daha sonra killigil fabrikasını genişleterek 1946'da sütlüce'ye taşıdı, yeni motor ve makinelerle havan ve havan mermisi üretimine de başladı.

ancak dünya silah lobisinin hamleleriyle silah üretimi engellenmeye çalışılır. engellemelerden bıkan nuri killigil, fabrikanın silah üretmeyeceğini beyan ederek üretime gizlice devam etti.


2 mart 1949 günü saat 17.10'da fabrikada faili meçhul peş peşe üç büyük patlama meydana geldi. ilk patlama kimyahanede olmuştu. oradan cephane deposuna sıçrayan ateş, mühimmatın patlamasına yol açmış, ertesi gün bile duman ve patlamalar devam etmişti. barut kokusu, galata köprüsü'nden hissedilmekteydi. fabrika çevresi, kordon altına alındı. içişleri bakanı, ankara’dan gelerek tahkikatla bizzat ilgilendi.

aralarında nuri killigil'in de bulunduğu 27 kişi bu patlamada hayatlarını kaybetti. nuri killigil'in cesedi bulunamadı ve boş tabutla defnedildi. patlamanın kimler tarafından gerçekleştirildiği ise meçhul kaldı. olayın siyasi bir sabotaj olduğu da iddia edildi. 18 mart’ta olay mecliste görüşülürken, bazı milletvekillerinin "hadise örtbas edilmeye çalışılıyor" diye itiraz etmeleri, bu ihtimalin gözden uzak tutulmadığını gösteriyor.

nuri killigil tarafından sınırlı sayıda üretilmiş 9 mm çapındaki, yarı otomatik killigil tabancası, zamanının ilerisinde bir tasarıma sahiptir:

italyan silah üreticisi bernardelli tarafından kopyalanarak 1980'li yıllara kadar kullanıldı. mükemmel durumda saklanmış bir örneği istanbul harbiye askeri müzesi'nde görülebilir.