Türk Mitolojisinde Dev Unsuru
trt çocuk adlı kanalda yayınlanan keloğlan adlı çizgi filme hepiniz denk gelmişsinizdir
ki keşke bizim çocukluğumuzda olsaymış diyorum. orada da bir dev vardı lâkin çok tatlıydı. oysa tarih boyu anlatılagelen kimi keloğlan masallarında devler, insanları kazanlarda haşlıyor; kafataslarını bebeklerine oyuncak diye veriyorlardı. elbette bir çocuk kanalında devler bu şekilde gösterilemez.
ayrıca sadece erkek dev değil, kadın dev de vardır. keloğlan masallarında dev anası karakteri vardır mesela. keloğlan'ı bebeği sandığı için onu emzirmeye falan kalkar. keloğlan, boğulmak üzereyken son anda kurtulur.
başka bir masalda çocuk dev, keloğlan'ı bir torbaya koyar. ertesi gün onu yiyecektir. fakat keloğlan, yanındaki bıçakla çuvalı deler ve sonrasında çocuk devin ağzını çuvaldızla diker.
ve türk mitolojisinin en çok bilinen devlerinden biri: yelbegen
bazen ejderha şeklinde tasvir edilse de yelbegen, insan biçiminde, devasa büyüklükte, üç, yedi veya on iki başlı simsiyah bedene sahip sarı kafalı bir devdir.
erkekli dişilidir bunlar da. bazı türleri ise alt dudağı yerde üst dudağı gökte zenci şeklinde tasvir edilir.
şimdi benim bir teorim var. altaylar muhtemelen çocuklarına "bak öcü gelir haa" demek için bu zenci devleri uydurdu çünkü afrika kökenli insanlardan bazıları ya köle olarak ya da başka sebeplerle altayların topraklarına geldiler ve onları gören çocuklar da korktular. bence buradan çıkmıştır bu zenci dev tasviri.
başka ilginç bir şey daha söyleyeyim. kurt adamlar da vardır biliyorsunuz çeşitli mitolojilerde ve bu kurt adamlar, dolunay'da kurda dönüşen insanlardır.
altaylar, ay tutulması olduğu zaman, yelbegen'in ay'ı yediğine inanırlarmış. daha sonra ise yakutlarda bu yelbegen, kurt şeklinde tasvir edilmiştir ve ay'ın küçülme sebebinin bu kurtların onu yemesinden ötürü olduğuna inanırlarmış. her dolunayda bu kurtlar tekrar ortaya çıkarmış!
gelelim tepegöz'e
türk mitolojisinin tamamen kendine has, tek gözlü devidir.
dede korkut hikâyelerine göre babası konur koca oğlu sarı çoban'dır. anası ise bir peri kızıdır. oğuz'un başına bela olur. daha sonra ise ya da daha önce tepegöz ismi bu tür devlerin genel adı olur. kaf dağı'nda yaşar ve insan yer. evi, insan kemiklerinden yapılmıştır. sadece gözünden vurularak öldürülebilir.
manyak, sapık bir dev bu. gagavuzlardaki versiyonlarından birinde padişahın kızıyla evlenmek ister. ülkeyi yerle bir etmekle tehdit eder. kız tabii "gerdek gecesi" öleceğini düşündüğünden asla razı olmaz. en sonunda anlaşma yapar onunla. "beni boşver" der, "sana sihirli bir yüzük vereceğim bununla en güçlü sen olacaksın." tepegöz'e yüzük verir ve tepegöz ortalığı darma duman eder.
aslında oğuzlar versiyonuyla çok benzeşiyor. dede korkut okumamışlar için (bkz: basat'ın tepegöz'ü öldürmesi)
battal gazi de devlerle savaşır. hristiyandır önceleri ve müslüman olur. rüyâsında devlerin elinde esir tutulan müslümanları görür. onları kurtarmaya gider. battalnâmelerde devler, büyü de yapabiliyorlardır aynı zamanda lâkin battal gazi, dua ederek bu büyüleri bozar.
mükemmeldir battalnâmeler. okuyun derim. cinler, cadılar, devler gibi öğelerin yanında türk - islâm tarihine dair de birçok unsur var.
yukarıda, altayların çocukları korkutmak için öcü diyerek zencilerden bahsettiğini söylemiştim. aslında bu öcü de bir devdir.
hz. nuh zamanında yaşamıştır. köylüler, yemek karşılığında bu devi tarlalarında çalıştırırlar. onu uyandırmak zordur. uyandırmak için birisi eline bir balta alıp öcü'nün yüzüne tırmanır ve iki kaşının ortasına baltayı saplarmış.
işte böyle... daha da uzar gider.