Tudor Hanedanı Hakkında Pek Bilinmeyen Enteresan Gerçekler
tudorlar, ingiliz tarihinin en sansasyonel hanedanlarından biridir. hükümdarlıklarının çok kısa sürmesine ve hatta imparatorluk dönemine denk gelmemelerine rağmen entrika ve drama dolu hayatları hem tarihçilerin hem popüler kültürün fazlasıyla ilgisini çekmiştir. doğal olarak bu da birçok yanlış bilgiyi peşinden getirmiştir. tudorlar, sekizinci henry ve eşleriyle bilinir ama arka planda kalanlar da en az o kadar ilgi çekicidir. hakkında pek bilinmeyen ya da yanlış bilinen şeylere bakmak gerekirse...
tudor hanedanı, 1154'te başladığını iddia edenlerin aksine 1485'te yedinci henry'nin tahta çıkmasıyla başlamıştır
1154'te tahta yükselenler plantagenet hanedanı'dır. bu hanedan zamanla bölünmüş, lancaster hanedanı ve york hanedanı olarak ikiye ayrılmıştır. taht, lancester'lı kralların elinde kalmıştır. ancak oluşan iktidar boşluğu bu iki aileyi 32 yıl sürecek bir iç savaşa sürüklemiş ve lancaster soyundan gelen yedinci henry ile york soyundan gelen prenses elizabeth'in evlenmesiyle sona erdiği için tudor hanedanı'nı plantagenet soyunun devamı olarak görme eğilimi vardır. tudorlar sadece erkek değil, kadın soyu olarak da plantagenetlar'dan gelir. buna rağmen ikisi farklı hanedanlıklardır.
plantagenet (1154-1485)
tudor (1485-1603)
"tudor gülü" olarak bilinen şu amblem, plantagenetlar'ın iki kolu olan lancaster ve york güllerinin birleşmesinden oluşmuştur
lancasterlar'ın kırmızı gülü ile york hanedanı'nın beyaz gülü iç içe geçmiştir. hem iki soyun birleşmesini hem ingiltere'de iç savaşın bittiğini ve yeniden birlik olduklarını temsil eder. birlik gülü (union rose) olarak da bilinir. tudor hanedanı'nın ilk prensine, yani yedinci henry ile elizabeth'in ilk erkek çocuğuna bu nedenle "ingilitere'nin gülü" denmiştir. bu amblem bugün hâlâ kullanılmaktadır.
yedinci henry, savaş meydanında mevcut kralı yenerek tahta geçen son kraldır
ondan sonra krallık kan bağı ve akrabalık üzerinden gitmiştir. savaş meydanında hanedan değişikliği olmamıştır. (henry, york hanedanı'ndan tahtı elinde tutan üçüncü richard'ı yenmiştir. evet, shakespeare'in eserine konu olan üçüncü richard.)
yedinci henry kral olduğunda taht üzerinde ondan çok daha fazla hakkı olan isimler vardı
york hanedanı'nın prensesleri ya da northumberland dükü gibi. henry'nin taht ile kan bağı annesinden geliyordu. annesi margaret beaufort, ingiliz kral üçüncü edward'ın büyük büyük büyük büyük torunu (adam 1377'de ölmüş). kan bağı aslında o kadar uzak ki henry, 32 yıldır düşmanlık besleyip iç savaş yaptığı york hanedanı'nın en büyük prensesi elizabeth'le evlenmek zorundaydı. tudor hanedanlığı başlamadan önceki son iki kral elizabeth'in babası ve amcasıydı. yani gerekli kan bağı, meşruiyet için hak iddia edebilecekleri o soy bağı elizabeth üzerinden geliyordu.
e, peki york hanedanı'nın veliahtları yok muydu?
neden bu henry yenilen dış kapının dış mandalına kaldı taht? vardı, azizim, vardı. lakin öldürdüler. elizabeth'in babası dördüncü edward'ın iki oğlu vardı. çocuklar annelerinden alınarak londra kulesi'ne kapatıldılar, onların sorumluluğunu aldığını iddia eden amcaları richard kendi krallığını ilan etti. bu iki prens de tarih sahnesinden silindi. yok oldular. kayboldular. tarihte "princes in tower" olarak geçen bu olay bugün bile gizemini korumaktadır. birçok tarihçi bu prenslere ne olduğuyla ilgili araştırma yaptı. tahminen öldürüldüler ama kim tarafından belli değil. onların yok olması amcaları richard'ın, tahtta hakkı olan northumberland dükü'nün ve lancasterlar'ın uzaktan bağı olan henry tudor'ın işine geliyordu. tahminler henry tudor'ın onları öldürdüğü yönünde çünkü günün sonunda tahta o çıktı.
tudorlar'ın soyu yetmiyor muydu ki bu iki prens öldürüldü?
yetmiyordu. henry tudor'ın büyükbabası owen tudor, elizabeth'in babası gibi kral değildi. bizim tabirimizle has odabaşıydı. yani sarayda sıradan bir görevliydi ve dönemin kraliçesinin oda işleriyle uğraşıyordu. kraliçeyi kendine aşık edip kadın dul kaldıktan sonra evlenmesiyle tudor ismi tarih sahnesine çıktı. esas kraliyet bağı ise owen'ın oğlu edmund tudor'ın margaret beaufort ile evlenmesiyle oldu. böylece oğulları henry tudor annesi üzerinden lancaster hanedanı'na bağlandı. diğer türlü tudor ailesi galler kökenli sıradan ve vasıfsız bir aile olarak kalacaktı.
kaynaklar tudor hanedanı'nın kaç hükümdarı olduğu konusunda tutarsızdır
bazıları beş der, bazıları altı. hanedan hükümdarları şu şekildedir:
yedinci henry
sekizinci henry
altıncı edward
birinci mary
birinci elizabeth
bu listeye bazen lady jane grey ismi girip çıkar. altıncı edward öldüğünde ülkede yine taht kavgası başladı. bu fırsatı değerlendiren grey ailesi yedinci henry'nin kızıyla olan akrabalıklarını öne sürerek grey'lerin en büyük kızını tahta oturttular. kız sadece dokuz gün tahtta kaldıktan sonra mary tahta geçti ve jane de idam edildi. tarihe adını "dokuz günlük kraliçe" olarak yazdıran jane, bazı tarihçiler tarafından kabul edilir, bazıları da bu olayı görmezden gelir ve tudor hükümdarlarını beş kişi olarak kabul eder. olan jane grey'e oldu. ailesinin planlarına kurban edilerek 17 yaşında boynu vuruldu.
altı kez evlenmesiyle nam salmış sekizinci henry aslında kral bile olmayacaktı
ailenin ikinci oğlu olarak ona düşen iyi bir evlat olup abisini desteklemekti. hatta ilk yıllarında ülkeyi yönetmesi beklenmediği için daha çok dini eğitimler verilmişti. ancak ingiltere'nin gülü olarak tanınan abisi prens arthur ölünce taht birdenbire onun kucağına düşüverdi. henry bununla yetinmedi, abisinin eşi olan aragorn'lu katherine'i de kendine kraliçe olarak aldı. bazı tarihçiler bunu siyasi olarak değerlendirir. ispanya'yla aralarının iyi olması için ispanyol prensesi geri göndermek yerine ingiltere'de tuttu derler. bazıları da henry'nin başından beri abisini kıskandığını ve ona olan hasetinden karısını da aldığını söyler.
sansasyonel hayatı nedeniyle sürekli gündemde olmasına rağmen sekizinci henry, tudor hanedanı'nın en büyük hükümdarı değildir
tam tersine, yıllarca dışlanan ve gayrimeşru ilan edilen birinci elizabeth'tir. ülkeye "altın çağını" yaşatan elizabeth, 18 ve 19. yüzyıl'larda dünyaya hükmedecek imparatorluğun temellerini atmıştır.
"british"
british kelimesinin, daha doğrusu ayrışmalara son verip tüm ada halkını bir isim altında toplama fikrinin temelleri elizabeth döneminde atılmıştır ve imparatorluğun işaretlerinden biridir.
erkek hükümdarlar başında sayı ile anılırken bu dönemin kadın hükümdarlarının hepsinin lakabı vardır
jane grey (dokuz günlük kraliçe)
mary tudor (kanlı mary)
elizabeth tudor (bakire kraliçe)
"bloody mary" lakabı
mary tudor ya da birinci mary hükümdarlık döneminde engizisyon mahkemelerini geri getirerek katolik olmayanları yaktığı için tarihe adı "kanlı mary" (bloody mary) olarak geçmiştir ama aslında bu lakap ondan sonra tahta geçen kardeşi elizabeth'in bir planıdır. kardeşinin iyi hatırlanmaması ve kendisiyle kıyaslanmaması için ona "kanlı" lakabını takıp halk arasında yaygınlaştırmıştır. kendisini de "kanlı mary'nin yönetiminden sonra ülkeye barış getiren kraliçe" olarak tanıtmıştır. mary döneminde engizisyon mahkemeleri yok muydu? vardı ve binlerce kişi diri diri yakıldı ama babaları sekizinci henry dönemi daha kanlıydı. en küçük hırsızlıkta bile idam vakaları görülüyordu. tarihçiler sekizinci henry döneminde yaklaşık 70 bin kişinin küçük suçlardan idam edildiğini düşünüyor. mary, babasının yanına bile yaklaşamazdı ama tarih babasının değil, onun adını "kanlı" olarak yazdı.
kraliçe mary ölmeden önce çoktan gözden düşmüştü ve gözden düşüşü tıpkı annesi gibi oldu
kardeşi elizabeth önce mary'nin kocasını, sonra devlet adamlarını, ardından saray eşrafını kendi yayına çekerek onu yalnız bıraktı. elizabeth'in annesi anne boleyn de aynısını mary'nin annesi aragorn'lu katherine'e yapmıştı.
sekizinci henry hayatının çoğunu erkek çocuk sahibi olma çabası uğruna harcadı
ancak tudor hanedanı -bir erkek soyadını taşımasına rağmen- kadınlar üzerinden başladı ve bitti. hanedan elizabeth ile başladı (york prensesi) ve elizabeth ile bitti (birinci elizabeth). kraliçe elizabeth'in ölümünün ardından yine bir kadın bağı aracılığıyla taht stuart hanedanı'na geçti. kral james, henry'nin kız kardeşinin torunuydu.
tudor hanedanı'yla ilgili tartışmalar genellikle sekizinci henry ve eşlerinin kraliçe olma mücadeleleriyle bilinir. bunlar ise biraz daha arka planda kalan ve filmlere yansımayan kısımlar.