Tüberküloz (Verem Hastalığı) Hakkında Bilinmesi Gereken Önemli Hususlar
tüberküloz hakkındaki önemli gerçekler
-tüberküloz, dünya çapında ölümlerin en önemli 10 nedeninden biridir.
-2017'de 10 milyon kişi tüberküloz hastalığına yakalandı ve 1,6 milyon kişi hastalıktan öldü.
-2017'de, tahmini 1 milyon çocuğun tüberküloz ile hastalandığı ve 230.000 çocuğun tüberküloz'dan öldüğü biliniyor.
-tüberküloz, hiv'e sahip insanların insanların önde gelen ölüm sebeplerinden biridir.
-2000-2017 yılları arasında tüberküloz tanı ve tedavisi ile yaklaşık 54 milyon hayat kurtarıldı.
tüberküloz nedir ve nasıl yayılır?
tüberküloz, akciğerleri en çok etkileyen bakterilerden (mycobacterium tuberculosis) kaynaklanır. tüberküloz tedavi edilebilir ve önlenebilir niteliktedir. tüberküloz kişiden kişiye hava yoluyla yayılır. akciğer tüberkülozu olan insanlar öksürdüğünde, hapşırdığında veya tükürdüğünde, mikropların yayılmasına sebep olurlar. bir kişinin enfekte olması için bu mikropların sadece birkaçını soluması gerekir.
dünya nüfusunun yaklaşık dörtte birinde gizli (latent) tüberküloz vardır; bu, insanların tüberküloz bakterileri tarafından enfekte olduğu, ancak (henüz) hastalığa yakalanmadıkları anlamına gelir. tüberküloz bakterileri ile enfekte olan kişilerin yaşam boyu %5-15 oranında tüberküloza yakalanma riski vardır. ancak, hiv, yetersiz beslenme, diyabetle yaşayan insanlar veya tütün kullananlar gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde hastalanma riski daha yüksektir.
en çok risk altında olan kimlerdir?
tüberküloz çoğunlukla yetişkinleri, en üretken oldukları yıllarda etkiler. ancak, tüm yaş grupları risk altındadır. vakaların ve ölümlerin% 95'inden fazlası gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. hiv ile enfekte olan kişilerde, aktif tüberküloz gelişmesi olasılığı 20-30 kat daha fazladır.
bir milyon çocuk (0-14 yaş arası) tüberküloz hastalığına yakalandı ve 2017'de 230 bin çocuk (hiv ile ilişkili tüberküloz hastası çocuklar dahil) hastalıktan öldü.
tütün kullanımı, tüberküloz hastalığı ve ölüm riskini büyük ölçüde artırır. dünyada tüberküloz vakalarının %7.9'u sigaraya atfedilebilir.
tüberküloz belirtileri ve tanıları nelerdir?
aktif akciğer tüberkülozunun sık görülen belirtileri zaman zaman balgam ve kan ile öksürük, göğüs ağrıları, halsizlik, kilo kaybı, ateş ve gece terlemeleridir. birçok ülke halen tüberküloz tanısı koymak için "sputum smear microscopy" adı verilen uzun süredir kullanılan bir yönteme güvenmektedir. eğitimli laboratuvar teknisyenleri, tüberküloz bakteri olup olmadığını görmek için balgam örneklerine mikroskop altında bakarlar. mikroskopi, tüberküloz vakalarının sadece yarısını tespit eder ve ilaç direncini tespit edemez.
xpert mtb/rif testi ile tüberküloz ve en önemli tüberküloz ilacı olan rifampisin'e karşı direnç tespit edilebilir. bu teşhis 2 saat içinde yapılabilir ve bu test artık dünya sağlık örgütü tarafından tüberküloz belirtileri ve semptomları olan tüm kişilerde ilk tanı testi olarak önerilmektedir.
tüberküloz tedavisi nasıl yapılır?
tüberküloz iyileştirilebilir (etkileri azaltılabilir) ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. aktif ve ilaca duyarlı tüberküloz hastalığı, hastaya bir sağlık çalışanı ya da eğitimli gönüllü tarafından hastaya bilgi, gözetim ve destek sağlanan 4 aylık standart 4 antimikrobiyal ilaç tedavisi ile tedavi edilir. böyle bir destek olmadan tedaviye uyum zor olabilir ve hastalık yayılabilir. tüberküloz vakalarının büyük çoğunluğu, ilaçlar sağlandığında ve uygun şekilde alındığında iyileştirilebilir. 2000-2017 yılları arasında tb teşhis ve tedavisi ile yaklaşık 54 milyon hayat kurtarıldı.
çok ilaca dirençli tüberküloz nedir?
tüberküloz ilaçları onlarca yıl boyunca kullanılmış ve incelenen her ülkede 1 veya daha fazla ilaca dirençli suşlar belgelenmiştir. bu ilaç direnci, tüberküloz ilaçları uygun olmayan şekilde kullanıldığında, düşük kaliteli ilaçlar sebebiyle veya erken tedaviyi bırakan hastalar tarafından yanlış reçete ile uygunsuz şekilde kullanıldığında ortaya çıkar.
çok ilaca dirençli tüberküloz (mdr-tb), en güçlü 2 birinci basamak anti-tüberküloz ilacı olan izoniazid ve rifampisin'e cevap vermeyen bakterilerin neden olduğu bir tüberküloz şeklidir. mdr-tb, ikinci basamak ilaçlar kullanılarak tedavi edilebilir ve iyileştirilebilir. bununla birlikte, ikinci basamak tedavi seçenekleri sınırlıdır ve pahalı ve toksik olan ilaçlarla kapsamlı kemoterapi (2 yıla kadar tedavi) gerektirir.
bazı durumlarda, daha şiddetli ilaç direnci gelişebilir. aşırı ilaç dayanımlı tüberküloz (xdr-tb), en etkili ikinci basamak anti-tüberküloz ilaçlarına cevap vermeyen ve genellikle başka tedavi seçeneği olmayan hastaları bırakan bakterilerin neden olduğu daha ciddi bir mdr-tb şeklidir.
dünya çapında, mdr-tb hastalarının sadece %55'i başarılı bir şekilde tedavi edilmektedir. dünya sağlık örgütü, 2016 yılında, ikinci basamak tüberküloz ilaçlarına dirençli olan suşları olmayan mdr-tb hastaları için kısa, standart bir rejimin kullanılmasını onaylamıştır. bu rejim 9-12 ay sürer. bununla birlikte, xdr-tb'lu veya ikinci basamak anti-tb ilaçlara dirençli hastalar bu rejimi kullanamazlar, ancak yeni ilaçların birinin (bedquilin ve delamanid) eklenebileceği daha uzun mdr-tb rejimlerine konmaları gerekir.