Teknoloji Dünyasına Yapılan Büyük Yatırımın Patladığı Kriz: Dot-com Balonu
dotcom balonu 1990’lı yılların sonlarında amerika’daki birçok yeni ortaya çıkan internet tabanlı firmalarının hisse senetlerine yapılan yatırımlarla ortaya çıkmıştır. 1995 yılından 2000 yılına kadar süren hisse satın almaları 2000 yılından itibaren düşüşe geçmiş ve 2001 ile 2002 yılları arasındaysa dotcom balonu patlamıştır.
1990’lı yılların sonunda internetin yaygınlaşıp evlere girmesiyle birlikte amerikan evlerinde internet bir lüks olmaktan çıkıp ihtiyaç haline gelmişti. 1993 yılında mosaic web tarayıcısının ortaya çıkması ve world wide web’in gelişmesiyle birlikte daha çok insanın internete erişimi sağlanmıştı. amerika’da 1990 yılında evlerin %15’inde internet bulunuyorken 1997 yılına gelindiğinde bu oran %35’e kadar yükselmişti. bu yükselişin devam edeceğini görenler kendi firmalarını kurmuş ve altyapısını internete temellendirmişti. bu dönemde insanlar bu firmalara yatırım yaparak zamanı geldiğinde hisselerini katlamayı ve kar etmeyi planlıyordu.
yatırımcılar 90’lı yıllarda paralarını start up firmalara bağlayarak bu firmaların hızlıca büyümesini ve kısa sürede kar etmesini planlıyordu. piyasaya çıkan birçok firmanın olması ve yatırımcıların tamamen internete güvenerek bu firmalara para aktarması bu balonun büyümesine sebep olmuştu.
yatırımcılar start up firmalara yüksek miktarda paralar aktarıyordu. start up firmalar ise en kısa sürede büyüyerek yarışta öne geçmeyi istiyordu. birçok start up firmanın teknolojik alt yapısı yoktu ama buna rağmen yatırım alıyorlardı. firmalar kendilerini tanıtmak ve ön plana çıkarmak için büyük servetler harcıyordu. bazı start up firmalar ellerine geçen miktarın %90’lık kısmını sadece reklam amaçlı kullanıyordu.
90’lı yıllarda teknolojik ilerleme hızlı bir şekilde büyüyordu ancak internetin yaygınlaşmasıyla birlikte bu hızlanma daha büyük bir ivme kazandı ve artık ulusal çapa evrildi. cisco, oracle, intel gibi yüksek standartlı firmalar zaten teknoloji sektöründe organik bir büyüme yaşıyordu. ancak bu firmalara rakip olabilecek start up firmalara yatırımlar yapılarak yeni firmaların hızlıca büyümesi ve bu sayede yatırımların kazanca dönüşmesi hedefleniyordu.
1999 yılında yapılan yatırımların %39’u internet temelli firmalaraydı. 2000’li yıllara gelinmesiyle yatırım alan start up firmalar vaatlerini gerçekleştirememiş ve kapanmaya başlamıştı. bu kapanmalar sebebiyle dotcom balonu patlayarak birçok yatırımcının para kaybetmesine ve insanların işsiz kalmasına sebep olmuştu.
dotcom balonu 1998 ve 2000 yılları arasında sürmüştür. aslında yatırımlar 1995 yılında yapılmaya başlanmış olsa da 1995 ve 1997 yılları arası balon öncesi olarak değerlendirilir.
dotcom balonunu patlatan olaylar ise 2000 yılından sonra gerçekleşmiştir. yatırım yapılan start up firmaların ortaya bir ürün koyamaması veya geleceğe yönelik iş planlarının olmaması nedeniyle aldıkları paralar erimiş ve ekonomik sorunlara sebep olmuştur.
aslında dot com balonu 2008 finansal krizinin temelini oluşturur
olay şöyle gerçekleşir, dot com balonu batladıktan sonra o zamanki fed başkanı alan greenspan, krizin önlenmesi için faiz oranlarını düşürmeye başladı. uzun vadeli faiz oranları düşünce konut fiyatları 2001-2006 yılları arasında %100'ün üzerinde bir artışa yol açtı. nedeni ise faiz oranlarının düşmesiyle kişilerin konuta ve dayanıklı tüketim malına olan talebinin artması olabilir. lakin greenspan bu balonu fark etti, 2004 yılında faiz oranlarını arttırmaya çalışsa da faiz oranları %1 oranında düştü. bu arada yapılan borç sözleşmelerini yatırım bankaları aldı, bunları binlerce parçaya bölerek türev araçları piyasaya sürdü. 2006'dan sonra konut fiyatları düştükten sonra insanlar borçlarını ödememeye başladılar çünkü borçlu oldukları miktar evlerinin değerinden daha büyüktü. sürecin geneli böyle, gerisini zaten biliyorsunuz. teğet geçmedi, deldi geçti...