medine vesikası, magna carta, amerikan bağımsızlık bildirgesi, insan hakları evrensel bildirisi gibi insanların temel hak ve özgürlüklerini bildiren metinler kadar ilgi görmese de aslında bir yöneticinin yönettiği halkın temel haklarını yazılı bir biçimde güvence altına alması bakımından tarihte ilk olma özelliğini taşır kiros silindiri. mutlak otorite sahibi bir monarkın herhangi bir dayatma olmaksızın yazdırdığı bu silindirin tarihini biraz yakından inceleyelim.

isminden de anlaşılacağı üzere, kiros silindiri'ni ünlü pers kralı kiros yazdırmıştır ve tarihi kayıtlarda kendisi büyük kiros olarak geçer. büyük kiros, bölgedeki medleri yenerek pers hakimiyetini kurmuştur. zamanla babil ve mısır'ı bile işgal edecek olan bu devlet, ahameniş imparatorluğu'dur. ismini kiros'un kurucusu olduğu ahameniş hanedanı'ndan alır. kiros, babil'i fethederek, ünlü babil kralı ii. nebukatnezar'ın sürgününden bu yana babil'de tutsak olan yahudilere ülkelerine dönme izni verir. batı anadolu'yu da kendine bağlayan büyük kiros'u tomris hatun liderliğindeki sakalar durdurmuştur.

büyük kiros, kiros silindiri olarak bilinen metini mö 539 yılında babil'i fethettikten sonra yazdırdı. silindir, babil'deki marduk tapınağı'nda, kendisi aslen süryani olan ve ilk ortadoğu'lu arkeolog kabul edilen hormuzd rassam tarafından 1879'da bulunmuştur. silindirin orijinali londra'daki british museum'da bulunmaktadır. babil fethi sonrası babil halkının anlaması için babil çivi yazısıyla kil bir silindir üzerine yazılan metin, tüm dini inançlara saygı gösteriyor; can, mal ve namus gibi insanlığın en temel haklarını güvence altına alıyordu. kiros'un sadece metinle sınırlı kalmayıp bunu eyleme dönüştürdüğünü sürgündeki yahudilerin evlerine dönmelerine izin verdiğinden ve babil fethi sonrası ele geçirilen tutsakların köle yapılmasına karşı çıkıp canlarını bağışladığından görebiliyoruz. kiros, aynı zamanda hem yahudilerin tahrip olan tapınaklarının yerlerine yenilerini yapmalarını hem de babil'deki tapınakların devamını güvence altına almıştır.

amerika'nın bağımsızlığında önemli bir rol oynayan thomas jefferson'ın, ünlü tarihçi ksenophon'un, kiros'un hayatını anlatan kitabı cyropaedia'yı okuduğu biliniyor. bu da kiros silindiri'nin günümüz insan hakları metinlerine olan etkisinin küçük bir örneği sanırım.

bir başka ünlü metinlerin gölgesinde kalmış, pek bilinmeyen ve antik dünyada insan haklarının ilk tohumlarını ekmeye çalışan belge için: aşoka fermanları

Orta Çağ'ın En Önemli Hukuk Belgesi Magna Carta Nedir?