Tarihteki Göksel Olayların Bugün Komik Gelen Ama Önemli Sonuçlar Doğurmuş Yorumları
(bkz: 8 nisan 2024 tam güneş tutulması) ile birlikte yine ortalık komplo teorileri ile doldu. tarih her tutulmada bu tür söylemlerin çıkması ile dolu. space.com, wikipedia, britannica ve pek çok siteden derlemeye çalıştım ama o kadar çok var ki sadece bir kısmını aldım. insanlık dün de bugün de bilim hariç her şeye inanmaya hazır...
bilimin henüz emeklediği dönemlerde, gökyüzündeki nesneler özel bir ilgiye sahipti. güneş, ay, gezegenler ve yıldızların hareketleri, o zamanlar için son derece büyüleyiciydi. tabii bu sadece bir gözlem merakı değildi. tanımadıkları bu dünyada, gökyüzü tanrıların yuvasıydı ve gök cisimlerindeki değişimler yeryüzündeki olaylara işaret eden mesajlar olarak yorumlanırdı. işte tarihte kayıtlara geçmiş, gökyüzündeki hareketlerin dünya üzerindeki olayların gidişatını etkilediğine inanılan bazı gözlemler:
mö 585, 28 mayıs: gündüz geceye döner
yunan tarihçi herodot, lidyalılar ile medler arasındaki beş yıl süren bir savaş sırasında yaşanan bir tutulmadan bahseder. "gündüz aniden gece oldu". astronom thales o yıl bir tutulma olacağını zaten tahmin etmiş ve iyonya adaları halkını haberdar etmişti. ancak lidyalılar ve medlerin böyle bir bilgiye sahip olmayışı, onları şaşkınlığa ve korkuya sevketti. "gözlerinin önünde gecenin çökmesiyle savaşı bıraktılar."
ms 1066 ilkbaharı: halley kuyruklu yıldızı ve ingiliz politikası
5 ocak 1066'da, ingiltere kralı edward vefat ettiğinde yerine harold godwineson'ı varis olarak seçmişti. ancak 1051'de bu tahtı büyük olasılıkla normandiya dükü william'a da vaat etmişti. harold'ın kardeşi tostig ve norveç kralı harald iii hardraade da gözlerini ingiliz tahtına dikmişti. halley kuyruklu yıldızı tam da bu dönemde, bahar aylarında, gökyüzünde belirirken siyasi karışıklık tavan yapmıştı. o yıl, harold, tostig ile harald'ın birleşik kuvvetlerini stamford köprüsü'nde, 25 eylül'de mağlup etti. ama hemen ardından aynı kaderi bu sefer william'ın elinden yaşadı ve hastings savaşı yenilgisiyle sonuçlandı. william'ın bu başarılı istilası, norman fethi olarak bilinecekti. yaklaşık 70 metre uzunluğundaki bayeux gobleni'nde bu fetih canlandırılmıştır. bir sahnede gökyüzünde uçuşan halley kuyruklu yıldızı, korkuyla izleyen insanlar ve tedirgin görünen harold "isti mirant stella" ("yıldıza hayretle bakıyorlar") yazısıyla betimlenmiştir.
1133'ün 2 ağustos'u: kral henry'nin tutulması
londra'da da görülen tam güneş tutulması, çağdaş kroniklerde kaydedildi. william of malmesbury şöyle dedi: "o gün güneş, altıncı saatte, şairlerin dediği gibi, görkemli yüzünü çirkin bir karanlığa bürüdü, insanın kalbini bir tutulma ile çalkaladı." bu sıralarda, ingiltere kralıı. henry, aynı zamanda hükmettiği normandiya'ya gitmişti. 1135'te öldü ve bir daha ingiltere'ye dönmedi. william, tutulmayı kralın ölümünün bir habercisi olarak gördü, ve şöyle söyledi: "tanrı'nın takdiri, o sırada, harika bir şekilde insan işlerine atıfta bulundu: örneğin, bir daha asla canlı dönmemek üzere gemisine binmesi gibi."
1504'ün 29 şubat'ı: kolomb'un kanlı ayı
dördüncü yolculuğunda, christopher columbus ve mürettebatı 1503'te jamaika kıyılarına mahsur kaldı. yerel insanlar başlangıçta columbus ve ekibine karşı misafirperver davrandılar. ancak kolomb'un adamlarının sürekli hırsızlık yapmasından bıkıp usanmışlardı. aylarca süren hırsızlıktan sonra yerli jamaikalılar columbus'a artık yiyecek sağlamayacaklarını bildirdi. columbus'un yanında astronomik tabloların bulunduğu bir kitap vardı ve bu kitap 29 şubat'ta bir ay tutulması öngörüyordu. columbus, yerli halkın lideriyle bir toplantı yaptı ve onlara kolomb'un tanrısı'nın kendisine kızdığını ve kendisi ve mürettebatına daha iyi davranmadığı takdirde ay'ın kan kırmızısı yükseleceğini iletti. tutulma, tamamen kolomb'un önceden belirttiği gibi gerçekleşti. yerliler columbus'a ay'ı geri getirmesi için yalvardı. columbus tanrı'ya aracılık edeceğini söyledi. tutulma geçti ve erzak temini yeniden sağlandı.
1456: calixtus iii ve yine halley kuyruklu yıldızı
bilim tarihinin meşhur bir efsanesi, papa iii. calixtus'un halley kuyruklu yıldızı'nı, belgrad kuşatması'nın (4-22 temmuz 1456) osmanlı sultanı ıı. mehmed tarafından çevrilen şehre uğursuz etkisine karşı gelmek için aforoz ettiğidir. gerçekte, halley kuyruklu yıldızı haziran'da roma semalarında belirgin bir şekilde görülmüştü. 29 haziran'da, papa öğle sonrasında yüksek sesle çanlar çalınmasını emretti ve her ayın ilk pazar günü türklerin zulmü hakkında vaazlar verilmesini istedi. 4 temmuz'da türkler kuşatmayı başlattı ve kuyruklu yıldız 8 temmuz'da görüş alanından kayboldu. türkler 22 temmuz'da yenildi ve haber 6 ağustos'ta roma'ya ulaştı. platina (1421-81), papaların yaşamları adlı kitabında, calixtus'un kuyruklu yıldızın habercisi olduğu "tanrı'nın gazabını önlemek" için bu geçit törenlerini emrettiğini yazmıştır. ancak tutulmadan söz etmemiştir. 1456 yılında hiç kimse bu olaya anlam yüklememiştir. platina'nın hatası, daha sonra 18. yüzyıl gökbilimcisi pierre-simon, marquis de laplace (“calixtus kuyruklu yıldızı kovdu") ya da françois arago (“ilk olarak aforozdan söz eden”, 1832 ) gibi bilim insanlarının sözleriyle de pekiştirilmiştir.
1006: uğurlu süpernova
nisan sonu-mayıs başı 1006'da lupus takımyıldızında bir süpernova ortaya çıktı. ay parçası kadar parlaklıktaydı. kayıtlar isviçre'den mısır'a, hatta muhtemelen arizona'daki hohokam yerlilerine kadar uzanıyor. çin'de bazıları bunu uğursuz olarak yorumladı. ancak bir gökbilimci zhou keming olaya tam tersi bir anlam yükledi. imparatora bunun "uğurlu bir yıldız" olduğunu ve "büyük refah getireceğini" söyledi. zhou, imparator'dan yetkililerine "halkı yatıştırmak için kutlamalar yapılmasını" emretmesini istedi. kutlamalar başarılı oldu ve zhou, kütüphaneci ve veliaht prensin eskortu olarak terfi etti.
22 mayıs 1453: ay tutulması bizans'ı çöküşe götürdü
1453 yılının nisan ayında, osmanlı sultanı ıı. mehmed, güçten düşmüş doğu roma (bizans) imparatorluğunun başkenti konstantinopolis'i kuşattı. osmanlı kuvvetleri sayıca üstündü ve muazzam bir donanma, 100.000'den fazla asker ve yarım tondan ağır taşlar atabilen bir top silahına sahipti. 22 mayıs 1453'te ay yükseldiğinde tutulma durumundaydı. hilal görünümündeki ay'ın yükselmesi, islam'ın sembolü olarak görüldü ve kentte kıyamet alameti olarak yorumlandı. konstantinopolis bir hafta sonra düştü.
mö 28 ağustos 413: ay tutulması atina güçlerini mahvetti
mö 415'te atina, müttefiki segesta şehrine düşmanlarına (özellikle de ana düşmanı sparta'nın yardımına koşabileceğinden korktuğu sirakuza) karşı destek olmak için sicilya'ya büyük bir sefer düzenledi. bazı erken zaferlere rağmen atinalılar, sirakuza süvari üstünlüğünü yenemedi. mö 413'te sparta, sirakuza'nın yardımına geldi ve atinalıların tek seçeneği adayı terk etmek oldu. ancak tam da 28 ağustos 413'te ayrılmak üzereyken bir ay tutulması meydana geldi. atinalı general nicias, seferi kâhinlerin tavsiye ettiği şekilde 27 gün ertelemeye karar verdi. sparta ve sirakuza kuvvetleri atina donanmasını ablukaya aldı ve 9 eylül'de yok etti. artık adada kapana kısılmış olan atinalılar neredeyse tamamen yok edildi. yedi bin esir ele geçirilerek taşa kesilmiş bir kireç ocağına hapsedildi. bazı esirler köle olarak satılırken, geri kalanlar ölüme terk edildi.
27 ocak 632: güneş, ibrahim'in yasını tutuyor
27 ocak 632'de islam'ın kurucusu muhammed'in yaklaşık 18 aylık oğlu ibrahim öldü. aynı gün kısmi güneş tutulması da yaşandı. birçok kişi tutulmayı ibrahim'in ölümüyle ilişkilendiren bir işaret olarak gördü. muhammed ise güneş ve ay'ın allah'ın birer işareti olduğunu ve hiç kimsenin ölümü için tutulmadıklarını söyledi. halkına tutulmanın meydana geldiğinde sona erene kadar dua etmelerini buyurdu.