44 yıl önce bugün abd'nin desteklediği ve organize ettiği darbeye karşı direnmiş, şili hava kuvvetleri tarafından bombalanan başkanlık sarayı'nda bizzat çatışmış ancak -her ne kadar resmi tarih intihar ettiğini söylese de- katledilmiştir.

darbe sabahı şili halkına seslendiği son radyo konuşması şu şekildedir:

"dostlarım,

hiç şüphe yok ki, bu sizlere seslenmek için son fırsatım. hava kuvvetleri magallanes radyosu’nun vericilerini bombaladı.

sözlerim sitem değil, hayal kırıklığı taşıyor. umarım, kendi sözlerine ihanet edenlerin utancı olurlar... şili’nin askerleri, birer unvandan ibaret başkomutanları, kendi kendini donanma komutanı ilan eden amiral merino, daha dün hükümet’e sadakatini sunan, bugün ise kendini carabinero’ların (paramiliter polis) başı ilan eden general mendoza…

bu koşullarda, sözlerim sadece işçilere: teslim olmayacağım!

bu tarihi dönemeçte, halka olan sadakatimin bedelini hayatımla ödeyeceğim. ve onlara, binlerce şilili’nin tertemiz vicdanına serptiğimiz tohumların kuruyup gitmeyeceğinden şüphem olmadığını söyleyeceğim.

güçlüler ve bize üstün gelecekler, ancak toplumsal dönüşümler ne suçla ne de güçle bastırılabilir. tarih bizimdir, tarihi toplumlar yapar.

ülkemin emekçileri, adalete olan büyük özleminizin ancak bir sözcüsü olan, anayasa’ya ve kanunlara bağlı kalacağına söz vermiş bu adama gösterdiğiniz sadakat için teşekkür ederim. sizlere seslenebildiğim bu son anda, yaşadıklarımızdan ders çıkartmanızı diliyorum: yabancı sermaye, emperyalizm, gericilikle birlikte silahlı kuvvetlerimizin kendi geleneğini bozmasına varan koşulları hazırladılar. bu geleneğin kurucuları general schneider ve komutan araya da, bugün dışarıdan aldıkları destekle kendi çıkarlarını ve imtiyazlarını korumaya çalışan aynı sosyal kesimin kurbanlarıdır.

esas olarak size sesleniyorum, ülkemin mütevazi kadınları, bize inanan köylü kadınlarımız, çocuğunu esirgediğimizi bilen anneler… size sesleniyorum şili’nin fikir işçileri kapitalist toplumun avantajlarından bahsedip duran meslek örgütleri ve sendikalar tarafından yaratılan kargaşaya karşı çalışmaya devam eden yurtseverler… size sesleniyorum, ülkemin gençleri, öğrencileri, şarkılarını söyleyenler, bize neşelerini ve mücadele ruhunu verenler… size sesleniyorum şili’nin insanları, işçiler, köylüler, aydınlar, zulüm görecekler ülkemizde faşizm saatlerdir iş başında. harekete geçmesi gerekenlerin sessizliği karşısında terörist baskınlar yapıyor, köprüleri havaya uçuruyor, demiryollarını kesiyor, gaz ve petrol borularını imha ediyorlar. suçludurlar. tarih onları yargılayacaktır!

hiç şüphe yok ki magallanes radyosu susturulacak. sakin ve metalik sesim sizlere ulaşamayacak. sorun değil. sesimi duymaya devam edeceksiniz. her zaman yanınızda olacağım. en azından, onurlu ve ülkesine sadık bir adam olarak hatırlanacağım.

halkım kendini savunmalı ancak kurban etmemelidir. halkım, kendisinin yok edilmesine veya kurşunlarla delik deşik edilmesine izin vermemeli, ancak aşağılanmaya da müsaade etmemelidir.

ülkemin işçileri, şili’ye ve yazgısına inanıyorum. başka insanlar, ihanetin galebe çaldığı bu karanlık ve acı anı yenecekler. siz de bunu bilerek ilerlemeye devam edin er ya da geç, o büyük caddeler tekrar açılacak ve özgür insanlar yeni bir toplum oluşturmak için o caddelerden yürüyecekler.

yaşasın şili! çok yaşa halkım! yaşasın işçiler!

bunlar benim son sözlerim, fedakarlığımın boşuna olmadığından eminim. sonunda, en azından, suçu, alçaklığı ve ihaneti cezalandıracak bir ahlak dersi olacak.

santiago de chile, 11 eylül 1973.. "