Tarihçi Cipolla'nın İnsanları Ayırdığı Dört Sınıftan Biri Olan Aptallığın 5 Temel Yasası
carlo cipolla ünlü bir italyan akademisyen ve ekonomi tarihçisidir. avrupa sanayi öncesi çağının ekonomik tarihini yazmıştır. cipolla'nın 1988’de yayınlanan "allegro ma non troppo" (hızlıca, ama fazla hızlı değil) adlı küçük kitabının ikinci bölümünde aptallığın yasalarını anlatır. bu küçük yapıt klinik araştırmaların sonuçları ve yazarın tarihi araştırmalarına dayanan ilginç bir toplumsal analizdir.
birlikte yaşamak zorunda olan insanoğlunu cipolla dört sınıfa ayırıyor: saflar, zekiler, haydutlar, aptallar.
cipolla, aptal insanlara ilişkin temel yasaları da şöyle tanımlamış
1. her zaman ve kaçınılmaz olarak, herkes aptal insanların sayısını hafife alır.
2. bir kişinin aptal olma olasılığı, o kişinin diğer özelliklerinden bağımsızdır.
3. aptal bir kişi, kendisi hiçbir kazanç elde etmeyen ve hatta muhtemelen kendisi zarara uğrarken, bir başka kişiye veya bir grup kişiye zarar veren kişidir.
4. aptal olmayan insanlar, aptal bireylerin zarar verici gücünü her zaman hafife alırlar.
5. aptal bir insan olabilecek en tehlikeli insan türüdür, dolayısıyla aptal bir insan bir yağmacıdan ve hayduttan çok daha tehlikelidir.
üçüncü yasadan da anlaşılacağı gibi, cipolla insan davranışını araştırırken göz önünde bulundurulması gereken iki faktör tanımlar:
bireyin kendisine sağladığı yararlar ve kayıplar.
bireyin başkalarına sağladığı yararlar ve kayıplar.
4 insan grubu
birinci faktörü x ekseninde, ikincisi y ekseninde olan bir grafik oluşturarak, ya kendi başına var olan ya da her birinin üyelerinden çizilen ek bir kategoriye (etkisizler) sahip dört insan grubu ortaya çıkar:
aciz insanlar: insanlar: topluma katkıda bulunur, ancak toplum tarafından (ve özellikle de haydutlar tarafından) kullanılırlar; bununla birlikte, sadece acizler ve korkaklar değil; aşırı fedakarların ve pasifistlerin, ahlaki veya etik nedenlerle bu kategoride bilinçli olarak (çaresizce değil) yer alabileceği unutulmamalıdır.
zeki insanlar: topluma katkıda bulunur ve katkılarını karşılıklı faydalara dönüştüren kişilerdir.
aptal insanlar: ne kadar çabalasalar, tüm yaptıkları hem kendilerinin hem de başkalarının çıkarlarına ters düşer.
haydutlar: toplumsal refah için net bir zarar oluştursa bile kendi çıkarlarının peşinden koşarlar.
kaynak:
https://rationalwiki.org/…c_laws_of_human_stupidity
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/…lwltdw&usqp=cau
https://en.m.wikipedia.org/wiki/carlo_m._cipolla