Şu Sıralar Apple ile Büyük Geliştiriciler Arasında Yaşanan Savaş
şu an apple ve büyük geliştiriciler arasında bir savaş yaşanıyor. savaşı anlamak için nereden nereye geldiğimizi kısaca özetleyelim.
apple, app store'u çıkarmadan önce ilk akıllı telefonlar varken bu cihazlara uygulamalar operatörler üzerinden satılıyordu
yaşı yetenler hatırlayacaktır, eskiden oyun ve melodi yüklemek için 2465 gibi numaralara sms yollanırdı ve ücret kontörünüzden düşer yada faturanıza yansıtılarak cihazınıza yükleme yapılırdı.
operatörler bu alınan ücretin %87.5'ine kadar olan kısmını alırdı %12.5'ini de geliştiriciye aktarırdı. evet, operatör paranın neredeyse tamamını alıyordu ama çok az firma ile çalıştığından dolayı operatör ile çalışma fırsatı yakaladığınızda iyi paralar kazanılabiliyordu. tabi fiyat v.s. üzerinde bir sözü de yoktu, operatör ne derse o. evet, kablo ile de app yüklemek mümkündü ama buradan satış yapmak pek olası değildi çünkü işin ödemesini almak, faturasını kesip yollamak en az kullanıcıyı sizden bir şey almaya ikna etmek kadar da zordu.
bir diğer alternatif de tabi premium numaralar üzerinden fahiş fiyatlar ile kullanıcıyı tokatlamak vardı. 85-90 arası doğanların bir çoğunun başına logo yapma programı ile telefon faturalarını şişirip babası ile papaz olma hikayesi geçmiştir.
2007'de apple iphone'u çıkardığında appstore'u yoktu, hatta steve jobs javascript ile cihaza web app geliştirilmesini tavsiye ediyordu ama ilgi o kadar fazlaydı ve bazı insanlar eldeki imkanlarla iphone'a app geliştirmeye kalkışınca apple bu iddiasından döndü ve 2008 senesinde appstore'u tanıttı:
app store başlı başına en az iphone'un kendisi kadar bir devrimdi. apple daha önce mümkün olmayan şu şeyleri yaptı
- ilk defa merkezi bir uygulama yükleme merkezi oluşturuldu ve burada uygulamaların tanıtımı yapılıyordu. yani kullanıcılar artık tv reklamlarından gördüğü kadarını satın almak zorunda değildi, geliştiriciler de kullanıcılarına ulaşmak için reklam vermek zorunda değildi.
- apple uygulamanın cihaza yüklenmesi için tüm teknik altyapıyı sağlıyordu, yani hosting v.s. apple'ın sorumluluğundaydı
- apple tüm faturalandırma ve ödeme işleme sorumluluğunu üstlendi ve bunun için sadece %30 komisyon alacaktı, isteyen herkes senelik 100$ ödeyerek geliştirici programına katılabilecekti. bu inanılmaz devrimsel bir şey oldu çünkü komisyon neredeyse %90'dan %30'a indiği yetmezmiş gibi geliştiricilerin neredeyse tüm dünyaya satış yapma fırsatı veriyordu. yani tek tek operatörle anlaşma yapmanıza gerek yok, tek tek kulanıcılara fatura kesmenize gerek yok! normalde böyle bir şeyin altından ancak global firmalar kalkabilecekken birden bire amatör geliştiricilerin bile yapabileceği bir şeye dönüştü.
- apple tüm uygulamaları inceleyerek yayına alacağı için güvenli bir ortam sağladı. yani öyle eskisi gibi bir app yükledim telefon faturası kira gibi geldi durumları olmayacaktı, kullanıcının bilgileri çalınmayacaktı. bu kullanıcıların "başıma bir iş gelir mi" korkusu olmadan app yüklemesine fırsat verdi ve 2008'den günümüze bir app furyası başlattı.
- ödemeyi apple aldığı için müşteri de apple ile muhattap oluyordu, bu müşterinin kredi kartı bilgilerini sadece tek bir yere verdiğinden ve bu yerin(apple) sorgusuz sualsiz iade yapmasından kaynaklı olarak güven ortamı oluşturdu ve insanlar sadece ücretsiz uygulamaları değil, ücretli uygulamaları da korkmadan satın alıyordu. bu yıllık on milyarlarca dolarlık uygulama satılmasının yolunu açtı.
apple ilk başta uygulamanızın yayınlanması için çok az kural koymuştu, porno olmayacak cihaza zarar vermeyecek kullanıcıyı kadırmayacak v.s. porno tabi hassas bir mesele ama apple pornoya yer vermeyeceğini, porno içerik üretenlerin içeriklerinini kullanıcılarına tarayıcıdan ulaştırmasını tavsiye etti. özetle apple, appstore'un aile dostu risksiz bir ortam olması için ne gerekiyorsa yapacağını söyledi.
tabii çok geçmeden geliştiriciler sıkıntı yaratabilecek app'ler ile gelmeye başladılar
ilk yasaklanan uygulamalardan biri, cihazın ivme ölçerini kullanarak ne kadar yükseğe fırlattığınızı tespit eden uygulama oldu. appstore'a da yeni kural geldi: kullanıcıların cihazlarına zarar vermesine teşvik edebilecek app'ler yasak.
sonra sallayarak bebek öldürme oyunu yasaklandı, bununla da ilgili yeni bir kural konuldu. "apps with bad taste" yassah kardeşim. öyle karımı dövdüm kardeşimi kestim oyunları yassah.
ardından i am rich uygulaması geldi, hiç bir şey yapmayan 1000$'lık uygulama. apple uygulamayı kaldırdı ve "app store'da yayınlanacak uygulamaların bir fonksiyonu olmak zorunda" diye bir kural koydu.
yıllar içinde geliştiriciler ve şirketler şaibeli bir şeyler yapmanın yollarını buldu, onlar buldukça apple da yasakladı. kullanıcıları sürekli takip ettiler, apple yasakladı, ekran kaydı aldılar, apple yasakladı. asıl app'in yanına ek app koydular, apple yasakladı.
böyle böyle günümüze kadar gelindi.
günümüzde kavganın ana konusu komisyon oranları
yıllar içinde apple komisyonunu değiştirmedi ama daha önce sadece appstore ile yapılabilen şeyler için başka platformlarda rakipler ortaya çıktı. belki hala apple'daki kadar kolay olmasa da tüm dünyaya satış yapmanıza fırsat veren platformlar ortaya çıktı ve bunların komisyonları ciddi oranda daha düşüktü.
dahası, apple'ın appstore'daki bazı uygulamalara kendi rakip servisleri vardı. mesela apple music, spotify'a karşı avantajlı konumda çünkü spotify ya apple'a gelirinin %30'unu vermek zorunda yada fiyatını arttırmak zorundaydı veya ödemeyi sadece kendi sitesi üzerinden almak zorundaydı. aynı şey netflix ve benzeri platformlar için de geçerli. ayrıca apple'ın amazon'a özel %15 komisyon uygulaması apple'ın "herkese aynı mesafede" iddiasını da zedeledi.
hey e-mail uygulamasının geliştiricisi galiba biraz da kendisinin reklamını da yapmak için apple'ın kurallarına ve komisyonuna isyan etti(reklamını yaptıktan sonra da kurallara uyarak devam etti). epic games de oyunculardan çok para kazanmaya başlayınca apple'a %30 komisyon ödemek istemediğine karar verdi ve gücüne güvenerek isyan etti ve kullanıcılardan kredi kartı bilgisi almaya kalkıştı, apple da epic games'ı kurallara uymadığı için engelledi.
açıkçası, apple'ın appstore üzerinde kontrolünün haddinden fazla olduğunu düşünsem de ben epic gamesin tarafında olamıyorum. oyun endüstrisi çok pis bir endüstri, oyun stüdyolarında çalışan geliştiricilerici ve sanatçılar son derece düşük maaşlarla son derece uzun saatler çalıştırılıyorlar ve bir oyun firmasının komisyonunu düşürmek için "hakkaniyet" edebiyatı yapmasını midem kaldırmıyor.
dahası, apple'ın boyun eğmesi durumunda epic gibi milyar dolarlık şirketlerin erişebileceği ama bireysel gelişticililerin erişemeyeceği araçların da önü açılmış olur ve indie developer'ların iyice canına okurlar. dahası, çoklu ödeme sistemi gibi bir şeyin gelmesi kullanıcı tarafında da güvenin sarsılmasına ve satışların düşmesine sebep olabilir.
biraz da şöyle düşünüyorum: app store, web siteleri kadar özgür olursa tıpkı web sitelerinin sonunun gelmesi gibi sonu gelir. herkes web sitesi kurabiliyor ya, pratikte ne oldu ama? o kadar kötü bir deneyim ortaya çıktı ki insanlar instagram, facebook, ekşi sözlük, bir kaç haber sitesi ve forum dışında web sitesi ziyaret etmez oldu. web sitesi yapmak kolaylaştıkça ve ucuzladıkça bu alanın daha da gelişmesi şöyle dursun, neredeyse sonu geldi. sonu geldi çünkü çok fazla kötü niyetli aktör var ve herkes için kullanıcı deneyimi dibe çöktü ve insanlar bir kaç platforma kendilerini hapsettiler.
yani evet, apple'ın apptore ile ilgili yapabileceği şeyler var ama mevcut kavganın iyiler vs kötüler kavgası olduğu fikrinde değilim. hele apple'ın burada kullanıcının karşısında olduğu iddiasını ise kesinlikle reddediyorum. ağlayanlar büyük şirketler ama bunu sanki kullanıcıdan çıkan bir şikayetmiş gibi yansıtmaya çalışıyorlar.
dahası, bu büyük şirketlerin "küçük adamın yanındayız" pozları midemi bulandırıyor. spotify'ın müzisyenlere, netflix'in sinema endüstrisine, oyun sektörünün de yazılımcılara ve sanatçılara neler yaptığını bir araştırın. bunlar kesinlikle koyun postu giyen kurtlar.