Spotify ve Apple Music Arasındaki Ses Kalitesi Farkı Nedir?
apple müzik ve spotify arasında ses kalitesine dair yorumlar geliyor.
bunu biraz irdelemek istiyorum.
öncelikle, youtube, apple, spotify... hepsinde bir volüm normalleştirme özelliği bulunuyor ve bunların tamamında bu özellik default olarak aktif geliyor. genelde bu ayarın ismi "volume normalization" oluyor.
yani siz karışık playlist dinlerken metallica death magnetic dinledikten sonra mfö dinlerseniz metallica'nın mfö'den çok daha yüksek volümlü olduğunu fark edeceksiniz. bunun sebebi mastering adı verilen aşamada, bir albümdeki şarkıların tamamının volüm seviyesinin ne olacağına dair bir karar verilmesi ve metallica'yı masterlayan adamın yüksek volüm seçerken, mfö'yü masterlayan kişinin daha düşük bir volüm seçmesi. bu seçimlerin niye nasıl yapıldığı konusu başka günün konusu.
bu "volüm yüksekliği ölçümü" birimi lufs adı verilen (loudness units full scale) bir ölçüyle ölçülür ve dijital ortamda tepe noktası 0 olmak üzere, aşağı doğru gider. buna göre metallica death magnetic albümü -5 , -6 lufs seviyesinde çok yüksek volümlüdür, ama mesela mfö best of albümünde bu seviye -11, -12 civarlarındadır, yani aynı volüm seviyesinde iki şarkıyı dinlemek için ya metallica'yı kısacaksınız, ya da mfö'yü açacaksınız.
dediğim gibi "nyie metallica daha yüksek" sorusu (bkz: loudness wars) başlığı altında konuşuluyor ve uzun bir mevzu ve bu yazının konusu değil.
ancak bunu niye önemsiyoruz?
çünkü insan kulağı açısından "daha yüksek volümlü=daha iyi/kaliteli" gibi bir algı var.
bu yadsınamaz bir gerçek. bunun mekaniklerini merak ediyorsanız şuna bakacaksınız (bkz: fletcher munson curves)
şimdi diyelim metallica bir albüm yayınladı. cd seviyesi şu an için hala "yüksek volüm" seviyesinde yayınlanıyor. yani metal müzik için -7, -8 gibi seviyelerde. elektronik de benzeri yüksek seviyelerde. ama atıyorum akustik indie bir albüm belki -10 -11 seviyesindeyken klasik müzik -16 seviyesinde olabiliyor.
metallica şarkıyı cd olarak yayınladı, ve bu aynı yayınlanan şarkı spotify'a da gönderiliyor, apple müzik'e de gönderiliyor, tidal'a da, youtube'a da.
fakat bu noktada tüm bu servisler, gönderilen şarkıyı analiz ediyor ve kendi belirledikleri kurallara göre bir volüm normalizasyonu yapıyorlar.
tüm şarkıyı tarıyorlar, en yüksek volümlü yerini tespit edip ona göre tüm şarkının sesini kısıyorlar. buna göre bir şarkının en yüksek kısmının spotify için ortalama -14 lufs, apple müzik için de ortalama hedef -14 lufs, deezer için farklı vs. seviyesinde çalınacak şekilde işaretliyorlar. kullanıcılar da mfö'den sonra metallica dinlerken bir anda kulaklıklar patlamıyor bu sayede.
benzeri bir teknoloji tv'lerde de var mesela. kanallar arası volüm zıplaması problemi biliyorsunuz, 2000'lerde problem oluyordu. ya da dizi - reklam - haber arasında ses zıpalamaları olabiliyordu. ancak avrupa ve amerikadaki tv yayını işini düzenleyen kurumlar bunlara standartlar getirdiler. -23 lufs seviyesi an için tv yayınlarının volüm seviyesidir mesela.
hatta winamp kullananlar hatırlarlar, cd'den riplenen mp3'lerde de aynı problem (seviye farklılığı) olurdu ve karışık playlistlerde volüm zıplaması olmasın diye replay gain isimli program önce plugin olarak sonra da winamp'a entegre bir şekilde hayatımıza girmişti. playlist'inizi analiz edip yüksek olan şarkıları kısıp alçak olanları açarak belli bir ortak seviyeye getiriyordu.
neyse spotify - itunes'a dönüyorum. volüm seviyelerini analiz edip buna göre kendi belirledikleri hedeflere gelecek şekilde şarkıları kısıyorlar (veya nadiren de olsa volümünü açıyorlar).
elbette bunu hesaplama yöntemleri de farklı. kimisi şarkıyı 3 saniyelik dilimlere bölüyor, kimisi tüm şarkıyı tarayarak en yüksek yeri arıyor, kimisi farklı algoritma kullanıyor o yüzden standart mezurayla ölçmüş gibi 1 metre her yerde 1 metredir diyemiyoruz. spotify farklı netice çıkarıyor, itunes farklı.
neyse ki bu işi hesaplamayı kolaylaştıran araçlar var. birisi loudness penalty analyzer.
buraya yüklediğiniz herhangi bir şarkıyı analiz edip hangi stream servisinde sesinin ne kadar kısılacağını size gösteriyor:
bakınız burası çokomelli - itunes için ortalama olarak 2 desibel daha kısık olması öngörülüyor. yani sizin dinlediğiniz aynı şarkı youtube ve spotify'da aynı seviyede çalarken itunes'da 2 desibel daha kısık gelecek.
2 desibel daha kısık gelen şey de bir parça daha "adi, dandik" duyulacak. çünkü insan kulağı için - en azından 2 kaynağı kısa süreli karşılaştırırken "daha yüksek daha iyidir" gibi bir algı var.
öte yandan bir de bu işin sıkıştırma algoritması mevzusu var.
itunes ve spotify'da bu normalizasyon ayarını kaldırabiliyorsunuz - ama kullanılacak sıkıştırma kalitesini de belirleyebiliyorsunuz.
mesela spotify masaüstü uygulamasında :
ios:
benzer şekilde apple müzik için:
şimdi gelelim sıkıştırma algoritmaları arasındaki farklara
öncelikle 256 kbit mp3 üzeri sıkıştırma algoritmalarını sıkıştırılmamış wav dosyalarından tutarlı olarak ayırabilmek çok zordur. tüyosunu vereyim, pop müzik için davulun zillerini dinleyeceksiniz zira en büyük bozulma (distortion) yüksek frekanslarda oluyor ve bir swish effect adı verilen fişşüüü fişüüğğ gibi bir dalgalanma sesi oluyor.
bu etki sıkıştırma arttıkça (96 kbitte en fazla duyulur) da artar.
ama bunu dinlemeyi bilmeyen, o an için müziği dinlediği cihazlar, hoparlörler o frekansları çalamayan (kulak içi kulaklık, pc hoparlörleri, genel tüketiciye yönelik büyük kulaklıklar, her türlü bluetooth hoparlör vs) cihazlar ise 256 kbit'i bırak, 192'yi cd'den ayırt etmek imkansıza yakındır.
256 kbit aac (apple) ve 320 kibt ogg vorbis (spotify) veya flac (tidal) arasındaki "ses kalitesi" farkı tartışması, çok gereksiz bir tartışmadır o yüzden.
benim 2 set stüdyo hoparlörümde ve pro seviye kulaklıklarımda, anlık olarak değişik algoritmaların müziğe etkisini kontrol edebildiğim araçlarla (şarkı çalarken değişik codec ve kalite arasında geçiş yapabiliyorum ve kolayca a/b testi yapabiliyorum) bile bu farkları duymak kolay değil.
reverb'ün tail kısmı dediğimiz söndüğü kısımları, zillerin söndüğü kısımları dinlemek gibi dikkatle dinlemeniz gereken bileşenler var. normal kullanıcı açısından var olmayan farklar var yani.
kendi yaptığım testlerde de bu durumu teyit ettim. hem masaüstü, hem telefondaki uygulamalardan aynı şarkıyı kaydedip, bilgisayar ortamında ölçümlerini yaparak volüm seviyesini elle eşitledikten sonra (ki daha yüksek daha iyidir aldanması yaşamayalım) gördüm ki 256 kibt ve üstü kalitede sıkıştırılmış ogg vorbis veya aac veya mp3 veya flac arasında pratikte bir kalite farkı yok.
özetle "kalite kötü" diyenlerin yanıldığı nokta sıkıştırma kalitesinden ziyade 99% ihtimalle volüm normalizasyonu ayarları farklılığı.
"spotify ses kalitesi daha kötü" diyen arkadaşların yukarıda paylaştığım ayarlardan mevcut ayarlarını değiştirip aynı şarkıyı her iki (ya da üç neyse) platformda dinleyerek hangisinin sesini tercih ettiklerini kontrol etmelerini öneririm. apple müzik'te volüm normalizasyonu açık olmayabilir ama spotify'da hem download kalitesi düşüktür hem de volüm normalizasyonu açıktır gibi durumlar olabilir.
ancak sizi temin edebileceğim şudur ki, volüm normalizasyon etkisi denklemden çıkarıldıktan sonra hiçbir platform için "ses kalitesi dandik" diyemiyoruz. hepsi fazlasıyla iyi.
cd kalitesinden matematiksel olarak daha düşük evet, ama pratikte, consumer hatta prosumer seviyesi dinleme cihazlarıyla o farkı duymak imkansıza yakın.
ek:
bakınız şu video çok güzel bir noktayı irdeliyor - tüketici cihazlarında bir şarkı nasıl farklı duyuluyor teker teker kontrol edebiliyorsunuz.
özellikle kulak içi kulaklıklar ile tam boy hoparlör arasındaki bas tiz dengesine odaklanın. mp3 - aac gibi codecler kulak içi kulaklıkların frekans cevabının yansıtabileceği türde bir kalite kaybı yaşatmıyor. daha doğrusu yaşanan kalite kaybını özellikle kulak içi (airpods gibi) kulaklıklarla anlamak imkansız.