90'lı yıllar amerikan sineması... sinemanın insanların sosyal hayatında zirveye oturduğu ve abd’nin tartışılamaz dominasyonunu gerçekleştirdiği, pırlanta değerindeki 10 yıllık zaman dilimi. kendi sinema perspektifimi oluşturan ve sinemanın en üstün işçilikle ve incelikle işlenmiş altın başyapıtlarını da içerisinde barındıran bu dönem, hiç şüphesiz sscb’nin dağılması ertesinde varolan ve abd’nin tüm dünyadaki ekonomik hegemonyasının en netleştiği döneme de tekabül eder. çift kutuplu dünyadan, tek kutuplu dünyaya geçişin de, sinemaya etkisi olmaması pek tabii ki düşünülemezdi. tabii sinema, özellikle de bilim kurgu evreni, teknolojik gelişmelerden bağımsız olarak ele alınamaz. bu devirde hane kullanımına ve tüm sosyal çevrelere de açılan internet ve cep telefonu kullanımı, izleyiciye getirdiği "birbirine film tavsiye etme kolaylığı ile", bu sanat dalının izleyicinin artan ilgisi açısından gelişiminin de önünü açmıştı. etkileşimin ilk örneklerini gördüğümüz bu zaman periyodu, oldukça yoğun ve dopdolu geçmiş, oscar ve altın küre gibi ödül törenlerinde de inanılmaz güçlü bir rekabeti beraberinde getirmişti.

az önce bahsettiğim gibi, sinema tarihinde daha dolu ve nitelik bakımından böylesine kuvvetli filmlerin olduğu bir dönem (10 yıllık periyot bazında), hiçbir zaman olmadı. bundan sonra da gerçekleşmesi pek mümkün görünmüyor. dolayısı ile listede verilen 100 filmi tecrübe etmeniz, en azından amerikan sinema tarihine damga vuran filmlerin, neredeyse 1/4 ünü (çeyreğini) izlemiş olmanız anlamına gelecektir.

şimdi de film listesinin nasıl oluştuğuna dair bilgiyi, birkaç madde ile belirtelim

a) 100 film seçilirken, hiçbir animasyon film listeye dahil edilmedi. sebebi şu; malumunuz sinemada bir çok parametre üzerinden başarı kıstasınız bulunur. bunların en önemlilerinden biri de, filmdeki oyunculuk performanslarıdır. animasyon filmlerinde ise oyunculuk, filmlerin doğası/yapısı gereği bulunmamaktadır. her yönüyle tam bir sinema klasiği denebilecek bir filmde oyunculuk, olmazsa olmazlardandır. bir sürü miyazaki animesini ve pixar animasyonunu sinemada coşkuyla izlesem de, bu tür filmler başka sinema alanına girdiğinden ve oyunculuk barındırmadıkları için, bu listeye alınmamıştır.

b) listede yer alan filmler olabilecek en geniş yelpazede seçilmiştir. farklı türlerde yer alan filmler, drama, suç, bilim kurgu, savaş, komedi, biyografi, erotik, korku, gerilim, fantastik, gizem, aksiyon vb maksimum sayıda tür filmini içerecek şekilde düzenlenmiştir. dolayısı ile ister istemez bazı kaliteli “tür” filmleri, aynı kategoride çok sayıda örnek olduğundan listeye alınamamıştır. bunu okuyucuların anlayışla karşılamalarını bekliyorum. (dram filmleri, en çok üretimi yapılan tür olduğundan, yazarların favori olma potansiyeli taşıyan filmlerden en çok, dram türündeki yapımlar liste dışı kalmıştır.)

c) listedeki bazı filmler "hollywood" yapımı değildir ancak abd’li yapım şirketleri tarafından üretilmiştir. dolayısı ile bu filmler hollywood’da yapılmasa da, finansal anlamda abd’li yapım şirketlerine bağlı olduğundan, amerikan sinemasına dahil edilmiştir. (örnek : 1994 tarihli leon filmi, fransa-abd ortak yapımıdır.) (elbette listedeki tüm filmler, ingilizce olarak çekilmiştir.)

d) filmlerin listedeki sıralaması, ilgili döneme ait filmlerin sinema sanatına doğrudan ya da dolaylı olarak katkısı, aldığı ödüller, oluşturdukları etkileşim ve konuşulma vb. gibi kriterlere göre seçilmiştir.

işte 90'lı yıllar amerikan sinemasının özünü oluşturan, dönemin en iyi ve en önemli amerikan filmleri

100.) batman returns 1992 / imdb (tim burton)
99.) star wars episode i - the phantom menace 1999 / imdb (george lucas)
98.) blade 1998 / imdb (stephen norrington)
97.) lolita 1997 / imdb (adrian lyne)
96.) the cider house rules 1999 / imdb (lasse hallström)
95.) pretty woman 1990 / imdb (garry marshall)
94.) the mummy 1999 / imdb (stephen sommers)
93.) man on the moon 1999 / imdb (andy kaufman)
92.) shakespeare in love 1998 / imdb (john madden)
91.) point break 1991 / imdb (kathryn bigelow)
90.) the doors 1991 / imdb (oliver stone)
89.) malcolm x 1992 / imdb (spike lee)
88.) primal fear 1996 / imdb (gregory hoblit)
87.) independence day 1996 / imdb (roland emmerich)
86.) leaving las vegas 1995 / imdb (mike figgis)
85.) dead man walking 1995 / imdb (tim robbins)
84.) boys don't cry 1999 / imdb (kimberley peirce)
83.) as good as it gets 1997 / imdb (james l. brooks)
82.) legends of the fall 1994 / imdb (edward zwick)
81.) face/off 1997 / imdb (john woo)
80.) mission impossible 1996 / imdb (brian de palma)
79.) liar liar 1997 / imdb (tom shadyac)
78.) home alone 1990 / imdb (chris columbus)
77.) die hard with a vengeance 1995 / imdb (john mctiernan)
76.) jackie brown 1997 / imdb (quentin tarantino)
75.) basic instinct 1992 / imdb (paul verhoeven)
74.) dumb & dumber 1994 / imdb (peter & bob farrelly)
73.) star trek first contact 1996 / imdb (jonathan frakes)
72.) sleepers 1996 / imdb (barry levinson)
71.) pleasantville 1998 / imdb (gary ross)
70.) philadelphia 1993 / imdb (jonathan demme)
69.) sense and sensibility1995 / imdb (ang lee)
68.) back to the future part iii 1990 / imdb (robert zemeckis)
67.) total recall 1990 / imdb (paul verhoeven)
66.) dracula 1992 / imdb (francis ford coppola)
65.) clerks 1994 / imdb (kevin smith)
64.) the remains of the day1993 / imdb (james ivory)
63.) interview with the vampire 1994 / imdb (neil jordan)
62.) apollo 13 1995 / imdb (ron howard)
61.) the fugitive 1993 / imdb (andrew davis)
60.) a few good men 1992 / imdb (rob reiner)
59.) donnie brasco 1997 / imdb (mike newell)
58.) scream 1996 / imdb (wes craven)
57.) ed wood 1994 / imdb (tim burton)
56.) the devil's advocate 1997 / imdb (taylor hackford)
55.) dark city 1998 / imdb (alex proyas)
54.) lost highway 1997 / imdb (david lynch)
53.) carlito's way 1993 / imdb (brian de palma)
52.) insider 1999 / imdb (michael mann)
51.) the godfather part iii 1990 / imdb (francis ford coppola)
50.) thelma & louise 1991 / imdb (ridley scott)
49.) the english patient 1996 / imdb (anthony minghella)
48.) barton fink 1991 / imdb (joel & ethan coen)
47.) a simple plan 1998 / imdb (sam raimi)
46.) the thin red line 1998 / imdb (terence malick)
45.) contact 1997 / imdb (robert zemeckis)
44.) boogie nights 1997 / imdb (paul thomas anderson)
43.) edward scissorhands 1990 / imdb (tim burton)
42.) gattaca 1997 / imdb (andrew niccol)
41.) misery 1990 / imdb (rob reiner)
40.) being john malkovich 1999 / imdb (spike jonze)
39.) dances with wolves 1990 / imdb (kevin costner)
38.) magnolia 1999 / imdb (paul thomas anderson)
37.) the straight story 1999 / imdb (david lynch)
36.) true romance 1993 / imdb (tony scott)
35.) jfk 1991 / imdb (oliver stone)
34.) scent of a woman 1992 / imdb (martin brest)
33.) groundhog day 1993 / imdb (harold ramis)
32.) l.a. confidential 1997 / imdb (curtis hanson)
31.) reservoir dogs 1992 / imdb (quentin tarantino)
30.) before sunrise 1995 / imdb (richard linklater)
29.) jurassic park 1993 / imdb (steven spielberg)
28.) unforgiven 1992 / imdb (clint eastwood)
27.) the big lebowski 1998 / imdb (joel & ethan coen)
26.) the truman show 1998 / imdb (peter weir)
25.) braveheart 1995 / imdb (mel gibson)
24.) good will hunting 1997 / imdb (gus van sant)
23.) twelve monkeys 1995 / imdb (terry gilliam)
22.) leon 1994 / imdb (luc besson)
21.) american history x 1998 / imdb (tony kaye)

20. the green mile 1999 / imdb (frank darabont)

trt denilince akla gelen ilk yabancı film. tom hanks ile yönetmen darabont'un buluşması nefis bir sonuç vermişti. "yine hapishane, yine frank darabont" denebilir belki ama yönetmen böyle duygusal işlerin hakkını da fazlasıyla veriyor. stephen king'in bu güzide eseri, beyaz perdede harikulade bir eser olarak parlamıştı.

19. titanic 1997 / imdb (james cameron)

benim gibi bu filmi en az 8 kez izleyenler, ömürlerinden 1 günü bu filme feda ettiler. james cameron'un "alemin kralı" olduğunu ispat ettiği film, hiçbir sinemacının yapamayacağı türden eşsiz bir eser. ticari filmler arasında tartışmasız zirvede yer alan bu destansı film, aynı zamanda beyazperdede tüm dünya insanlarını birleştiren, evrensellik ilkesine en üst seviyede haiz olan bir sinema eseridir.

18) eyes wide shut 1999 / imdb (stanley kubrick)

"büyük üstad" ın veda busesi. tablo gibi sahneler, yakışıklı adamlar, güzel kadınlar. jantilikte son noktayı temsil eden film, karmaşık yapısıyla aynı zamanda "mindfuck" türünde bir film. hakkında konuşulma rekoru kıran film, aynı zamanda komplo teorilerinin daimi malzemesi. sinir bozucu bir kusursuzluğa ve estetiğe sahip olan film, bu dünyada sinema adına görüp görebileceğiniz en büyük sanat eserlerinden biri.

17. heat 1995 / imdb (michael mann)

iki dev oyuncuyu (robert de niro ve al pacino) buluşturan, taş gibi bir suç filmi. yönetmen michael mann'in tartışmasız en iyi filmi olan yapım, çoğu mann filminde olduğu gibi iyi ile kötüyü bulanıklaştırıp izleyicinin kafasını karıştırıyordu. val kilmer'ın da yardımcı oyuncuda kilit bir rol üstlendiği film, 90'ların büyüsüne en üst seviyede sahip olan bir yapım.

16. the sixth sense 1999 / imdb (m. night shyamalan)

dünya üzerinde çekilmiş en özel spoiler'a sahip olan film. aynı zamanda keskin bir zekayla yazılmış senaryosu ve bruce willis'in en iyi oyunculuğunu da barındırır. gerilim sinemasının en yaratıcı örneklerinden olan film, ilk defa izleyenler için harika bir tecrübe. birden fazla izlemek için çok uygun olmasa da, hikayede hata/açık arayan dikkatli izleyicilerin çabası da takdire şayandır.

15. casino 1995 / imdb (martin scorsese)

martin scorsese'den hayat dersleri. hayatta istediği her şeye sahip olan bir adamın, yanlış kadına aşık olmasının yıkıcı sonuçları. zeka ve yetenek bir yere kadar. gün gelir, karşınıza bir kadın çıkar ve sizi çıkmaz yollara sürükleyebilir. ayrıca arkadaşlarınızı da iyi seçmelisiniz. casino, kumar ve kumarhaneden yürütülen pis işler üzerinden, hayatı muazzam anlatan bir film.

14. the shawshank redemption 1994 / imdb (frank darabont)

90'lar bir film olsa, herhalde bu film olurdu. buram buram 90'lar sineması. online izleyicinin en sevdiği film. the godfather'ın bile bileğini büktü. bu filmi izleyip de, morgan freeman'a hayranlık duymamak ne mümkün. inanılmaz bir hikaye, müthiş bir son. hala dizisinin yapılmamasına biraz şaşırıyorum desem? e malum, imdbamazonjeff bezos#1 of top250 movies, gelsin cukkalar ;)

13. fargo 1996 / imdb (joel & ethan coen)

sürekli "yaaa" ve "jizzz" diyen insanlar. kahve + kar + hamburger. william h. macy ve frances mcdormand'dan oyunculuk resitalleri. tam anlamıyla bir başucu filmi. 1 saat 35 dakikanın bu kadar verimli değerlendirildiği film sayısı çok azdır. coen biraderlerin alameti farikası. 2014'te hayatımıza giren dizisi de bonus. fargo evreni hiç bitmesin lütfen.

12. american beauty 1999 / imdb (sam mendes)

aile kavramını olağanüstü gerçeklikte eleştiren, enfes bir dram. çok güçlü oyunculuklar ve sam mendes'in rengarenk kareleri. filmi izlerken heyecanla açtığınız ancak kemirdikçe bozulduğunu anladığınız elma şekeri yiyor gibi bir his, boğazınızda düğümleniyor. rüzgarda uçuşan poşeti unutursak kalbimiz kurusun.

11. se7en 1995 / imdb (david fincher)

suç filmlerinin unutulmaz klasiklerinden. fincher sağolsun, görebileceğiniz en net ve kaliteli "siyah" rengi, bu filmde tecrübe edeceksiniz. yönetmenin yarattığı karanlık atmosferden çıkabilmek imkansız. seyircisini de sonlara doğru fare kapanında mahsur bırakan film, sonuyla herkese parmak ısırtmıştı.

10. goodfellas 1990 / imdb (martin scorsese)

mafya nedir, nelerden hoşlanır? the godfather'dan sonraki en iyi mafya/çete filmi. suç dünyasına yapılan tüplü dalış. scorsese'nin en çok sevilen filmi. bu kadar suçlu adamla empati kurdurup, onları izleyiciye sevdirmek de ayrı bir yetenek.

9. saving private ryan 1998 / imdb (steven spielberg)

savaştan nefret ettiren film. spielberg'in belki de en zor izlenen filmi. 1 insan canı için 8 insanın hayatı tehlikeye atılır mı? bu sorunun cevabını bulmak o kadar zor ki. yürek dağlayan ve üzen ancak etkileyiciliğiyle sinema sanatının gücünü tüm görkemiyle beyaz perdeye yansıtan, spielberg'in üstün yeteneklerini deneyimlediğimiz bir yapım.

8. the usual suspects 1995 / imdb (bryan singer)

pür dikkat izlendiğinde izleyiciyi olduğu yere kilitleyen yapım. sürpriz sonun doruk noktası. bu kadar ince işlenen bir film bulmanız çok zor. özlediyseniz kendinize bir fincan kahve yapıyorsunuz ve tekrar bu manyaklığı deneyimliyorsunuz. daha sonra kendi kendinize soruyorsunuz; "bu kadar adam, siz neyin mücadelesini veriyorsunuz?"

7. the silence of the lambs 1991 / imdb (jonathan demme)

hayran bırakan oyunculuk performansları. sir hopkins ile jodie foster'ın zirve işi. bir filmde hiç mi kusur olmaz? aradım, taradım, yine de bulamadım. tek kelime ile "muhteşem".

6. terminator 2 judgment day 1991 / imdb (james cameron)

bilim kurgu / aksiyon sinemasının matrix'ten önceki lideri. bir james cameron mucizesi. yapıldığı tarihin çok ilerisinde bir kurgu ve öykü. bulabildiğiniz en büyük ekran ve kaliteli ses sistemi ile tecrübe edin. aynı, bir çok cameron filminde olması gerektiği gibi.

5. forrest gump 1994 / imdb (robert zemeckis)

en başından sonuna kadar, izleyiciyi koltuğa mıhlayan bir güzellik. her şeyiyle dört dörtlük sinema. olağanüstü hikayeyi, olağanüstü oyunculuğuyla taçlandıran, en büyük hollywood yıldızlarından "tom hanks". kitap okur gibi okunan ve mis kokan bir film bu.

4. schindler's list 1993 / imdb (steven spielberg)

herşeyiyle kusursuz. spielberg'e "meh" diyen eleştirmenlere en sağlamından, okkalı bir tokat. 3 saatlik insanlık dramı. "işte sinema bu" dedirten nadide yapımlardan. schindler'in göz yaşlarının yaşattığı duygusallık, hiç aklımızdan çıkmayacak.

3. fight club 1999 / imdb (david fincher)

sarsıl, şok ol ve dumurdan dumura koş. 90'ların tekne kazıntısı. son gelen antipatik evlat. mahallenin anarşik çocuğu. kendi yolunu çizen, "rota dışına çıkan" en güzel araba. fincher'ın üstün sinematografisi ile süslenen post-modern sinema.

2. the matrix 1999 / imdb (lana & lily wachowski)

bilim kurgu / aksiyon sinemasındaki ulaşılamaz zirve. eşi benzeri olmayan bir heyecan fırtınası. bir nesil bu filmle büyüdü. sinema büyüsünün zirveye ulaştığı filmlerden. neo'nun gerçeği arayışının hastasıyız!

1. pulp fiction 1994 / imdb (quentin tarantino)

çılgın atan tarantino harikası. bu film, hala çok genç ve parıldayan bir pırlanta. öte dünya diye bir şey varsa, marsellus'un çantasına bu filmi koyup, öyle göçmek isterim. orijinallikte rakipsiz olan film, 90'ların fırtınasını coşturup, tsunamiye çevirmişti.

2021 Yılının En İyi Filmleri