sinemada kullanılan temel kamera hareketleri vardır. tamamen teknik bir konu gibi görünse de bazen bir sahnede hiçbir şey olmuyor gibi görünürken, ilgili sahnedeki bir kamera hareketi o sahneyi veya sekansı anlamlı kılabilir. iyi bir çekim açısı yakalamak, bilgi vermek, sahnedeki duygu ve düşünceleri yansıtmak, izleyiciyi aksiyona dahil etmek ve hatta bazen sahnenin dışında tutmak için olduğu kadar örtülü bir mesajı iletmek için de kullanılabilir.

pan

kamera gövdesinin sabit kalarak sağa veya sola dönmesidir. genelde kısa takip sahneleri veya iki kişi, iki nesne veya bir kişi ile bir nesne/olay arasında bağlantı kurmak için kullanılır.

örnek ararken direkt pan hareketi ismiyle videosunu buldum:

matrix'in lobi sahnesinde de 2:22 ile 2:29 arasında bolca var:

tilt

kameranın yine sabit şekilde aşağı veya yukarı hareketi. pan'ın dikey versiyonu olarak da düşünebilir. yine bilgi vermek, karakterin konumunu belirlemek, elbette ölçeklendirmek için kullanılır. örneğin, bir karakter binaya girmeden önce kamera binanın tepesine doğru tilt yaparsa bireyin sistem karşısındaki önemsizliği anlamı çıkabilir. filmine ve sahnesine göre değişir tabii, her zaman aynı anlama gelmez. bazen de sadece karakterin konumunu belirlemek amacıyla kullanılır.

burada güzel örnekler göstermişler:

dolly

kameranın bir bütün olarak ileri veya geri hareket etmesi. bir tekerlek üzerinde olabileceği gibi el yordamı ile de yapılabilir. zoom ile karıştırılmaması gerekir. çünkü zoom yaparken kamera sabit olduğu hâlde kişiye/nesneye doğru yaklaşılır. dolly'de ise kamera hareket eder, böylece alan derinliği kaybolmamış olur. merkeze aldığı kişi/nesneyi vurgular veya onu takip eder ya da çevresindeki başka kişi/olay/durumları da çerçeveye dahil eder. sahnedeki gerilimi artırmak için de kullanılabilir.

there will be blood'daki şu sahne (1. dakikaya kadar olan kısım) iyi bir örnek: 

trucking

kameranın sağa-sola kayarak yaptığı hareket. yine çoğunlukla kurulmuş bir sistem üzerinde yapılır. konuyu/kişiyi/nesneyi aynı ölçekte takip etmeye yarar. bu teknik sayesinde takip edilen kişi/nesne ile birlikte hareket eder, çevresinde olan biteni gözlemleme ve sahnedeki ayrıntıları görme şansı elde ederiz.

bütün yönetmenler kullanır ancak wes anderson hastasıdır. rushmore filminin fragmanından bir sahne ile örneklendireyim (35. saniyeye kadar), kamera takla eden kişi ile birlikte sağa doğru kayma yapar. ölçek aynı, hız aynı. seyircileri ve salonun durumunu gördüğümüz ufak bir sahne:

başka örnek, the darjeeling limited filminin açılış sahnesi:

pedestal

kameranın dikey olarak aşağı veya yukarı hareketi. tilt ile karıştırılabilir, ancak farklı olarak pedestal'da çerçeve korunmaya devam eder. örneğin bir binayı alt kattan üst kata kadar göstermek istenildiğinde, tilt yapılırsa, kamera alt katta kalmaya devam eder ve üst katları gösterir. pedestal'da ise kamera kat kat yukarı çıkar. bu bir insan veya hayvan ya da başka bir nesne/canlı da olabilir. bir karakter pencerede telefonla konuşurken binanın çatısına doğru pedestal yapıldığında, çatıda bir yangın olduğu görülebilir. genellikle çevreye dair bilgi vermek, karakteri konumlandırmak için kullanılır. atlamalı hoplamalı aksiyon filmlerinin vazgeçilmezidir.

yine matrix'te tilt+pedestal'ın bir örneği var... ilgili kısım tilt ile başlayıp 1:48'den sonra pedestal hareketi ile devam ediyor. aralarındaki fark burada daha iyi anlaşılıyor:

whip pan

pan, ama daha hızlı. ölçek yine aynı. sadece kamera sağa/sola dönerken daha hızlı dönüyor. bir sahne geçişi numarası olarak kullanılmasının yanında hızlı bir sahneyi seyirciye aktarmanın en basit yoludur. konuşan kişiler çenebazsa ve sahne bu hızı kaldırırsa diyaloglarda da kullanılır. dozunda kullanılmazsa seyirciyi yorar ve sahneden uzaklaştırır. o yüzden ayarını iyi tutturmak gerekir.

richard linklater'ın, tape filminde bokunu çıkarmışlığı vardır. en iyi örneklerinden birini whiplash'te izlemiş ve izlerken donumuza kadar terlemiştik:

ark

kameranın yatay veya dikey -elbette çoğunlukla yatay- dairesel hareketi. karakteri/nesneyi merkeze alıp etrafında dönerek sahnenin amacına uygun bir mesaj verilir. bu mesaj karakterin bulunduğu konum olabileceği gibi çaresizlik, işte şimdi çok kızdım dayağını atmaya hazırlanmak, beklenmedik bir hareket sergileyecek olmaya da işaret edebilir. merkeze alınan bir nesne ise, o nesnenin konumu, geldiği ve gittiği yere dair bilgi almak da mümkündür.

the color of money filmindeki şu plan sekans, sanırım iyi bir örnek olabilir:

kamera hem tom cruise'un hem de bilardo masasının etrafında dönmektedir. scorsese masayı ve cruise'u merkeze almış ve cruise'un masaya hakimiyetini ustalıkla aktarmayı başarmıştır. ayrıca kesintisiz bir şekilde etrafında dönerek sahnenin akışını mükemmel bir hâle getirmiştir.

dolly zoom

ileri veya geri (dolly) hareket esnasında hareketin tersi biçimde zoom yapılması demektir. kamera ileri hareket ediyorsa aynı anda zoom out yapılması ya da bunun tersidir. ilk kez hitchcock tarafından vertigo filminde kullanıldığı için vertigo efekt olarak da bilinir. huzursuzluk ve rahatsızlık vermek için kullanılır.

vertigo dışındaki en ünlü dolly zoomlar yine iki büyük ustaya aittir.

jaws (huzursuzluk/korku):

goodfellas (rahatsızlık/endişe):

iki not

1. kamera hareketleri bunlarla sınırlı değildir, ben sadece temel hareketleri yazdım. ikinci notta linkini vereceğim videoda da görüleceği üzere kamera sadece sabit şekilde durabilir veya bir sahnede birden fazla hareket aynı anda kullanılabilir. hatta thomas vinterberg, festen filmini sadece el kamerası kullanarak çekmiştir. illa ki aparatlara, sistemlere gerek olmayabilir.

2. yazdıklarımın doğruluğunu teyit etmek veya yanlış bildiklerimi düzeltmek için iki youtube videosundan faydalandım.

biri ingilizce: https://www.youtube.com/watch?v=iiybo-qldem
biri türkçe: https://www.youtube.com/watch?v=gornbr_qmle

bu videolarda benim yazdıklarımdan daha fazlası ve yazdıklarıma dair başka örnekler var.

Breaking Bad ve Tarantino Filmleri Arasındaki Sinematik Üslup Benzerliği