Sibiryalı Çiftçileri Bir Anda Delirten ve Kara Doğru Çırılçıplak Koşturan Sibirya Histerisi
Hastalığın tanımı
arktik histeri ve diğer adı da piblokto olan; eskimolar arasında görülen ve aniden çığlık atma, ağlama, giysilerini parçalama ve ardından da koşmaya başlayıp, karlarda yuvarlanmalarıyla da devam edebilen ve olayın bitiminde kişinin bu olayı hatırlamadığı psikiyatrik rahatsızlıktır. olayın sonunda bir nevi disosiyatif amnezi yaşanır.
daha çok kuzey kutbunda yaşayıp, karla gereğinden fazla haşır neşir olan insanlarda görülür. belirtilerinden bir diğeri de anlamsız kelime tekrarlarına dayanan ekolali hastalığıdır.
çok soğuk ve bu nedenle de karla kaplı bir ortam düşünelim, mesela sibirya tundrası. her yer bembeyaz. doğal olarak böyle bir ortamda ufuk çizgisi ve zemin arasındaki fark kaybolacaktır. her gün tarlada işini bitirene kadar çalışan bir çiftçi, sabah akşam çalışma ve eve dönme, ertesi gün aynı işleri yeniden yapma şeklindeki döngüyü sayısız kez tekrarlar ve ortama dair mevcudiyetini kaybedebilir bu hiçlik hissi nedeniyle. bu da, aşağıda da ayrıntılı şekilde anlatıldığı üzere el çırpma, şarkı söyleme veya karlarda yuvarlanma şeklinde vuku bulabilir. en fena sonuç da saatlerce süren yürüme nöbetleri olur. güneşin battığı yere doğru yürümekten bahsediyorum, yemeden içmeden, durmaksızın, hatta ölüme kadar yürümek...
Detaylı bilimsel açıklaması
bu hastalık oldukça tüyler ürpertici ve dramatik. kaynaklara göre ilk olarak soft bir şarkıyla ve elleri çırpmayla başlar. daha sonra bu şarkı söyleme çığlığa doğru giden bir ağlama haline dönüşür. etkilenen kişi üstünü başını yırtmaya başlar ve evdeki her şeyi yıkar. daha sonra karlara doğru amaçsızca koşmaya başlar. ayrıca arktik histerinin bazı vakalarında dışkı yeme olayları bile vardır.
son zamanlarda bir arktik histeri vakası yaşanmamış ama 1800'lerin başından bu yana çok şey değiştiğinden nedenini açıklamak zor. fiziksel sebepleri araştıran bilim adamları bunun c ve d vitamini eksikliği, kalsiyum eksikliğinin muhtemel fiziksel sebepler olabileceği üzerinde tartışıyor. c vitamini eksikliği kas spazmlarına, kalsiyum eksikliği ruh hali değişikliklerine neden olurken çığlık atma, kıyafet yırtma veya koşuşturmaya da neden olmaz. bir çalışma arktik histeri kurbanının fazla dozda a vitaminine maruz kalmış olabileceği üzerinde duruyor. beslenmenin ana kaynağı bolca ettir ve kış boyunca az miktarda meyve-sebzeye ulaşabilir haliyle karaciğer insanı zehirlemeye yetecek kadar a vitamini içermiş hale gelir. yüksek dozda a vitamininin semptomların çoğunu karşılamasına rağmen(semptomların çoğu bulanık görme, baş dönmesi, uyuşukluk hali vb.) bir insanın üstünü başını yırtıp koşmasına sebep olabilecek bir şey değil.
şimdi de hipotermi semptomundan bahsedecek olursak
hipotermi insanları sinirli yapar. ruh hali değişikliklerine ve bazı şiddet hallerine sebep olur. ve hastalığın kurbanlarını aslında dondurucu soğuğa rağmen vücutları yanıyormuş gibi hissettirir. birçok hipotermi kurbanı iç çamaşırın kadar soyunmuş veya tamamen çıplak halde bulunmuştur.
psikolojik açıdan yaklaşacak olursak
eğer bu histeri fizikselden çok psikolojik bir rahatsızlık ise şu açıdan ele alınabilir. doktorlar bu histerinin kültürel bir olgu olduğunu ve kesinlikle strese reaksiyon gösterdiklerini, fakat bu reaksiyonlar tıpkı bizimkiler gibi. yani bizim içinde bulunduğumuz kültürden tamamen farklı olarak ele alınamaz. ayrıca bu histeriyi araştıran araştırmacılarda bu süreçte arktik histeriye yakalandığında işler biraz daha ilginçleşmiştir.
bence bu açıdan bunun kültürel bir olgu olarak değerlendirilmesi çok da doğru olmayabilir. bu konuda maalesef çok fazla türkçe kaynak olmamasıyla birlikte ingilizce kaynak sayısında da çok fazla seçenek yok. araştırmak isteyenler için yararlandığım linki ekliyorum.