Sevdiklerimizin Sakarlıklarının Onları Daha Sevimli Hale Getirmesi: Pratfall Etkisi
elliot aronson'ın, yaptığı bir deney ile ortaya attığı bir sosyal psikoloji fenomeni pratfall etkisi
48 gönüllü, 4 farklı senaryodan oluşan bir röportajın kaset kaydını dinliyor. ilk senaryoda soruları yanıtlayan yetkin bir kişi, ikinci senaryoda soruları yanıtlayan ortalama bir kişi, üçüncü senaryoda kayıt sırasında bir hata yapan yetkin bir kişi ve dördüncü senaryoda kayıt sırasında bir hata yapan ortalama bir kişi var.
kayıtlarda, yetkin kişilere ve ortalama kişilere çeşitli sorular soruluyor. yetkin kişi, kayıtta kendisine sorulan sorulan yüzde 92'sini doğru cevaplarken, ortalama bir kişi yalnızca yüzde 30'unu doğru cevaplıyor. fakat senaryolardaki "hata"dan kastedilen soruları doğru cevaplayamamaktan ziyade, yapılan bir sakarlık. meselâ kayıtta bir takırdama sesi ile beraber, "yeni takım elbisemin her tarafına kahve döktüm." gibi bir şey söyleyen kişi hata yapmış oluyor.
kasetler katılımcılara dinletildikten sonra, katılımcılar, ses kayıtlarını dinledikleri kişiler hakkındaki izlenimlerini dizi soruyu yanıtlayarak dile getiriyorlar. sonuçlar tam da elliot aronson'ın beklediği gibi çıkıyor:
deneklerin en çok sempati duydukları; küçük bir hata yapan yetkin kişi olurken; en az sempati duydukları, küçük bir hata yapan ortalama kişi oluyor. yani aynı sakarlık, yetkin bir kişi tarafından yapılınca "sevimli" kabul edilirken, ortalama bir kişi tarafından yapılınca "itici" kabul ediliyor.
bu etki insanların diğer insanlara bakışı ile de sınırlı değil
nao insansı robotlarını programlayan araştırmacılar da, bir robotu bilinçli olarak biraz hata yapacak şekilde programlıyorlar ve robot bir hata yaptığında kullanıcıların tepkilerini analiz ediyorlar. şaşırtıcı bir şekilde hatalı robotlar, mükemmel performans gösteren robotlara kıyasla çok daha az akıllı veya antropomorfik olarak algılanmak yerine gerçekten mükemmel performans gösteren meslektaşlarından daha sevimli olarak değerlendiriliyorlar.
buradan pratfall etkisinin pazarlamada da kullanılabileceği anlaşılıyor.