siyasi spektrumlar, politik ideolojilerin geometrik eksenler üzerinde konumlandırıldığı sistemlerdir. siyasi duruşlar çok boyutlu olduklarından, bir sağ ve sol ekseni ile tanımlanmaları yetersizdir. rutin hayatta sık sık kullanılan "liberal" teriminden sosyal ve ekonomik anlamda farklı duruşlar çıkarılabilir.

çift eksenli siyasi spektrumlarda eksenleri tanımlayan terimler farklılıklar gösterebilir lakin bu spektrumların genel mantıkları ekonomik duruşları ve sosyal duruşları birbirinden ayırmak üzerine kurulmuştur.

günümüzdeki yaygın karşılaşılan örneklerinden biri political compass stili spektrumlardır, siyasi duruşunu tanımlamak isteyenler için web sitelerinde testleri de mevcuttur. sağdan sola uzanan x ekseni, ekonomiye müdahalenin ne denli etkin olacağını belirler. serbest piyasa kapitalizmi sağa gidildikçe güçlenirken, sola gidildikçe zayıflar. y ekseni ise ekonomik değil sosyaldir. aşağı inildikçe bireysel özgürlükler genişlerken yukarı çıkıldıkça sistem otoriterleşir.

haliyle nazileri sağ üstte, komünistleri sol üstte konumlandırmak gerekecektir. zira her ikisi de y ekseninde otoriter kutuptadır. eysenck zamanında bu iki grubu da dominantlık ve agresyon paydasında birleştirmiştir ve politik görüşleri kişilik hipotezleri ile bağdaştırmıştır. bu ise bilim felsefesi açısından pek işe yarar bir yorum değildir. böyle bir bağdaştırma, yanlışlanabilir ilkesine de aykırı olmaktadır.

"mülkiyet hırsızlıktır." diyen proudhon, spektrumun altında olacaktır. kropotkin sol alt köşelerde, stalin ise sol üstte yer alacaktır. single axiste solcu denip geçilen isimler arasında dağlar kadar fark vardır, çok boyutlu politik spektrumlar da bu farkları ifade edebilmek açısından faydalıdırlar.

the parasite hates three things: free markets, free will, and free men.

andrew ryan - daha reeli, ayn rand political compass'te sağ alttadır. sağ alt bölgeyi en ekstrem düzeylerinde anarko-kapitalist olarak tanımlayabiliriz, tabii şimdiye kadar anarko-kapitalist bir toplum asla var olmamıştır. bu prensip ile oluşturulan political compass stili göstergelerde; çoğu abd başkanının sağ üstte, anarko-sendikalist chomsky sol altta, castro ve mao gibi örnekler sol üstte yer alacaktır.

sevenlere:

buna ek olarak political compass stili göstergeler siyasi spektrumların yegane örnekleri değildir. bir başka önemli gösterge nolan charttır. nolan chart ise aşağıdaki gibi bir sistemdir:

tahmin edebileceğiniz gibi bu grafikte abd'yi diğer ülkelerden daha yukarıda konumlandırmak icap eder. liberté, égalité, fraternité: fransa'yı sola, komünistleri ve nazileri en altlara atabilirsiniz.

ancak bu chart'ın da hatalı olabileceği noktalar olacaktır. gun control problemi buna güzel bir örnektir. mantıken gun control problemi dikey eksende tartışılmalıdır ancak pratikte sağın ve solun belirgin bir şekilde birbirinden ayrıldığı bir politika hâline gelmiştir.

bunlardan biraz daha komplike olan vosem chart, bir ekseni sivil özgürlükler, bir ekseni şirket ekonomisi, diğer ekseni de devletçilikle ilgili olan bir küp gibi düşünülebilir.

kübün ön alt sağı geleneksel toplumlara, ön üst sağı totaliteryenlere, arka üst sağı otoriteryenlere ve arka alt sağı konservatiflere karşılık geldiği takdirde kübün sol arka altı liberteryenlere, ön üstü liberallere, arka üstü emekçilere, alt ön ise chomsky gibi anarko-sendikalistlere hitap edecektir.

eğer "totaliteryenler ve otoriteryenler farklı mı?" sorusunu yöneltirseniz bunun cevabı "evet" olacaktır. stalin'in totaliter rejiminde bir ideoloji vardır, otoriter bir rejimde ise böyle güçlü bir ideolojik motivatör söz konusu değildir.

bu tür şemaların hiçbiri mükemmel olmadığından hepsi geliştirilmeye açık olsa da, "sağcı-solcu" ayrımından daha sağlıklı olduklarına şüphe yoktur.

son noktayı şu vecize ile koyuyorum:

"bak, mülkiyet hırsızlıktır, di mi? öyleyse hırsızlık da mülkiyettir. öyleyse bu gemi benimdir."

- zaphod beeblebrox

Boris Johnson, İngiltere Seçimlerini Büyük Farkla Kazanmayı Nasıl Başardı?