iban, para transferlerinin yanlış hesap numarası ile yapılmasını önlemek amacıyla ilk olarak avrupa birliği ülkelerinde ortaya çıkmış bir hesap numarası standardıdır.

her ülkenin ve her bankanın hesap numaralarının uzunlukları ve biçimleri farklı olduğundan, bir başka bankadaki bir hesaba para transferi yapmak için bankalara başvuran müşteriler yanlış hesap numarası kullandıklarında, karşı bankada paranın aktarılacağı doğru adres bulunamamakta; havale, göndericiye geri dönmektedir. bankalarda zaman ve iş gücü kaybına neden olan bu durumlarda, aktarılacak paranın doğru adresini bulmak için alıcı bankada birçok işlem yapıldığından, göndericiden ek masraflar tahsil edilmektedir.

söz konusu olumsuzlukların önlenmesi için avrupa birliği'ndeki tüm ülkelerinin para transferlerinde ortak bir hesap numarası standardı kullanması avrupa birliği düzenlemeleri ile sağlanmıştır. iban - international bank account number (uluslararası banka hesap numarası) adı verilen bu hesap numarası standardı, para transferlerindeki bu olumsuzlukları önleyecek özelliklere sahiptir:

avrupa birliği standardı çerçevesinde en fazla 34 basamak uzunluğunda olan iban’ın ilk iki hanesi, tüm ülkelerde standart olmak üzere ait olduğu hesabın ülke kodunu ve iki haneli kontrol rakamını içermektedir. kontrol rakamları, iban’ın içerisinde bulunan diğer rakamlar üzerinde bir takım hesaplamalar yapılarak ulaşılabilen rakamlardır. bu hesaplamalar standart ve herkesçe bilinen bir yöntem ile yapılmaktadır ve iban kullanan bütün ülkeler kontrol basamaklarını bu hesaplama standardına uygun şekilde hesaplamaktadır. bu nedenle, iban’ın içerisindeki basamaklardan biri veya fazlası yanlış veya eksik yazılırsa, yukarıda sözü edilen standart hesaplama yapıldığında iban’ın içerisindeki kontrol rakamından farklı bir rakama ulaşılacak ve iban’ın yanlış olduğu anlaşılacaktır.

34 basamak uzunluğunu aşmamak ve ilk 4 hanede ülke kodu ile kontrol basamaklarını içermek koşulu ile her ülke kendisine ait iban’ların basamak sayısı ve biçimini gösteren ülke iban standardını serbestçe belirleyebilmektedir. ülkeler, belirledikleri iban basamak sayısı ve biçimini iban kullanan diğer ülkelere duyurmaktadır. bu sayede, her ülke diğer bir ülkeye ait iban’ın uzunluğunu da kontrol edebilmektedir.

bu özellikleri sayesinde iban, para transferi talebi gönderici bankaya ulaştığında alıcı bankaya transfer mesajını göndermeden kendi içerisindeki özel ve standart hesaplama yöntemi ile kontrol edilebilmekte ve yanlış bir iban ile yapılmak istenen para transferi başlamadan engellenmiş olmaktadır.

iban, var olan hesap numaralarının yok edilmesini ya da bu numaraların para transferinde kullanılmamasını gerektirmemektedir. uygulamada para transferine konu olan her hesabın numarasının yanı sıra bu hesaba bir de iban üretilmektedir. para transferlerinde iban’ın kullanılması durumunda yukarıda sözü edilen avantajlar elde edilmektedir. ancak –iban kullanımının zorunlu tutulduğu ülkelerin dışındaki- müşteriler istedikleri takdirde iban kullanmaksızın mevcut hesap numarası ile para transferi yapabilirler.

iban, sağladığı bu tür faydalar nedeniyle avrupa birliği ülkelerinin yanı sıra diğer bazı ülkeler tarafından da kabul görmüştür ve uygulanmaktadır. bazı ülkeler, iban’ı yurt içi para transferi işlemlerinde de kullanmaya karar vermişler; bazı ülkeler de aralarındaki ve kendi sınırları dahilindeki para transferleri için iban kullanımını zorunlu hale getirmişlerdir.

kaynak: iş bankası

Yerli Bankalar Neden Artık 2001 Krizindeki Gibi Batmıyor?