şu küçük bilgiyi vererek başlayalım; bir yanda mal sahibinin kullandığı ve bir milyon kilometreye sorunsuz yaklaşmış ticari taksi var; diğer tarafta ise kimin sürdüğü belli olmayan ve 150 binde motoru bitmiş şirket arabası. ticari taksi 2012, firma aracı ise 2019 model...

ben daha önce bu konuda defalarca yazmış fakat tek bir entryde toparlayamamıştım. genelde yazılanlar, ikinci el otomobil alırken nelere dikkat edilmesi yönündeydi. bu entryde ise, kullandığınız otomobilin ne durumda olduğunu, motorun ömrünü tamamlayıp tamamlamadığını anlamanızı sağlayacak küçük ipuçları anlatacağım. 

yazının başında da belirttiğim üzere, motorun ömrünü belirleyen ana kriter kesinlikle kilometre değildir. elbette kilometre bir taraftan önemli fakat "araba 300 binde ise asla alınmaz" demek yanlış olur. aksini iddia eden zengin bir arkadaş bana 0 kilometre bir otomobil verirse, 30 bine gelmeden motorla birlikte arabayı iki ay sonra kucağına verebilirim. yani demem o ki, motoru bitiren en önemli sebep aracın sürücüsüdür. 

kullanım tarzı, periyodik bakım ve orijinal parça kullanımı ile birlikte depoya konulan yakıtın kalitesi en önemli faktör. bulunduğunuz iklim ve coğrafi koşullar da bir etken fakat sürücünün yanında hiç önemi yok. bir milyon kilometre giden fiat otomobil de var, 100 binde gökkuşağının renkleri gibi duman atan mercedes de.

ekstrem durumlar dışında motor aniden bitmez

örneğin yağ pompası arıza yapan, soğutma sisteminde su kalmayan ya da triger koparmış bir aracın motoru anında söner. fakat bu insan hatasıdır. bu tip arızalarda araç görsel olarak ya da birtakım sesler ile birlikte size bu durumu saniyeler öncesinde bildirecektir. triger ise, periyodik bakım kurallarına uymadığınız için kopacaktır ve bunun herhangi bir belirtisi önceden olmaz. insan hatası kısmını şu şekilde özetleyeyim; siz elinizi sokup yağ pompasını bozmuyor ya da triger kayışını koparmıyorsunuz, fakat yağ pompası arıza yaptığında yanan yağ lambasına dikkat etmemek insan hatası. triger de keza öyle, vaktinde degistirmezseniz kopar.

bakımlarını ihmal etmediğiniz, sakince ve zorlamadan kullandığınız, kaliteli yakıt kullanıp soğuk çalışma prosedürlerine uyduğunz sürece aracınızın motoru yuzbinlerce kilometre rahatlıkla gidebilir. fakat ne kadar dikkat ederseniz edin, istenmeyen günler gelip kapınızı çalacaktır. işte bu biz bu istenmeyen günlerin başladığı zamanlarda, otomobilinizin size anlatmak istediklerini yazacağım. motor ömrünün sona ermesini engelleyebilme ihtimali yoktur, erteleme şansı vardır. bu sebepten periyodik bakımların zamanında yapılması, kaliteli yedek parça kullanımı ve sürüş tarzı çok önemlidir.

dyno testi motor ömrü hakkında bilgi vermez. dyno testi aracın baskı balatası iyi mi onun bilgisini verir. dyno'nun motor ömrü bilgisini verdiğine inanan arkadaşlar gerçekten çok safsınız. buna inanıp "aaa arabanın motoru iyiymiş alalım" diyen arkadaşlar, iki gün sonra servise ve ardından mahkemeye koşuyorlar motor bitikmiş diye. motor ömrünü size söyleyecek olan kompresyon testidir. ikinci el araç almadan yağını değiştirip kompresyon testine sokarsanız, motor hakkında net bilgiyi elde etmiş olursunuz. yağ değişimi önemli, çünkü bazı çakallar arabayı satmadan önce içine katkı maddesi koyup birtakım arızaları gizleyebilir. duman sorunu ortadan kalkar ve sessiz çalışır motor. siz satın alıp sonradan yağ değişimi yaptığınız zaman hayatınız kararır.

fakat bir noktayı göz ardı etmemek gerekir; bu belirtilerin çoğu farklı sebeplerden de ortaya çıkabilir. örneğin motorda çekiş düşüklüğü veya duman atması binbir sebepten ortaya çıkabilir. map sensörü, oksijen sensörü, vuruntu sensörü, ateşleme sistemi arızaları gibi sebeplerden ortaya çıkabilecek sorunlar da aynı belirtileri verebilir. bujisi gevşeyip, çekişten düşen ve tık tık ses yapıp motoru yediğini düşünen sürücüler çok fazla. bir buji anahtarı ile 10 saniyede sorun çözülür.

şimdi gelelim belirtilere

1. yağ eksiltme

her yağ eksiltme motorun ömrünü tamamladığı anlamına gelmez. fakat motor ömrünün bittiğine dair en önemli ipucudur kendisi. sağlam motorlarda 10000 kilometrede 1, 2 lt yağ eskiltme normal olarak kabul edilir. bu sebeple sürekli olarak yağ seviyesi kontrolü yapmanız gerekir. özellikle kilometresi yüksek araçlarda daha dikkatli olunmalıdır. fakat aşırı yağ eksiltmesi ise motor içindeki parçalarda aşınma meydana geldiğini gösterir ve motor rektifiye olacak demektir. yağ yakan bir motor egzozdan maviye çalan bir renkte duman atar. özellikle motor sıcakken fazlaca sıkıştırdığınız zaman aşırı mavi duman atıyorsa geçmiş olsun diyebiliriz. turbo sorunları da bu duman arızasını verebilir. dizel araçlar bu konuda çok dikkatli olmalı, aracın ambeleye kalkma gibi bir durumu var.

motor yağı; yağın yanlış seçimi, yüksek devir kullanım, keçelerden sızdırma, yağ pompası basıncı ve turbo arızası gibi sebeplerle eksilebilir. gömlek, subap yatakları ya da segman aşınması gibi sebeplerle motor yağ eksiltiyor ise, motor ömürünü tamamlamış demektir. yanma odalarına bir sebeple giren ve yanan motor yağı, egzozdan mavi renkli bir duman olarak atmosfere karışır.
ayrıca unutmayın ki, yağ yakan motor daha güçlü bir hale gelebilir özellikle dizel motorlarda. çünkü motor içerisinde iki tip yakıt yakılıyor demektir; yağ ve mazot. fakat bu yıldızların patlamadan önce büyüyüp ve daha fazla ışık saçıp ömrünü tamamlamasına benzer :) aynı şekilde turbonun sızdırdığı yağ ise direkt pistonların üzerine gelir ve araç yüksek devirde daha fazla güç üretir. tehlikeli bir durumdur.

2. yakıt tüketimi

yakıt tuketimi tabi ki bir etken değil ama ne yapılırsa yapılsın düşürülemeyen ve sürekli olarak yukarı gitme eğilimi olan bir yakıt tüketimi, motor ömrünün sonuna yaklaştığını bize söyleyebilir. çünkü çekişi günden güne düşen motordan eski performansını almak için daha fazla gaza yüklenirsiniz. bu yakıt tüketimine etki edecektir. çekişi güzel olan araba her zaman daha az yakar.

3. çekiş gücü

ani oluşan bir çekiş kaybı çok farklı sebeplerden olabilir fakat günden güne aracınızın yorulduğunu hissediyorsanız bu motor içindeki aşınmalara işarettir. o eski motor homurtusu kalmadıysa ve motorun daha gürültülü çalıştığını hissediyorsanız, bu bir belirti olabilir.

4. yağ kaçakları

şanzıman veya aks kafalarından gelen yağ kaçaklarının motor ile pek ilgisi yoktur fakat motor bloğu üzerinden gelen sızıntılar motorun açılacağı anlamına gelir. bu yağın nereden sızdırdığı ile ilgilidir.

5. üfleme

motor yağ çubuğundan ve motor yağ kapağından üfleme, motor tipine göre değişiklik gösterebilir. üstten egzantrikli motorlarda yağ kapağından yağ sıçraması ve hafif duman normaldir. bunun en iyi testini, yine aynı model bir otomobil ile kıyaslayarak yapabilirsiniz. fakat dediğim noktalardan gerçekten aşırı bir duman ve ciddi yağ sıçraması görünüyor ise, bir cisim yaklaşıyor demektir..

6. yağ kalitesi

motor yağının içerisine su karışıyor ve krem rengini aldıysa, köpük köpük olduysa, bunun iki sebebi vardır. birincisi conta yanıktır, ikincisi yağ soğutucusu kaçırıyordur. ikisi de masraflı arızalardır.

motorun bitmeye başladığını anladığınız an yapabileceğiniz tek şey kendinizi ekonomik olarak ayarlamaktır

aracınız bu halde gidecektir, korkmayın fakat zorlamadan ve sürekli olarak yağ kontrolü ile mümkündür. geciktirmeden motorun açılması gerekir. motor açıldığı zaman ustanız değişmesi gereken parçaları size söyleyecektir. eğer motorun onarım maliyeti çok yüksek ve zahmetli olacağı kanısına varıldıysa, yeni bir sandık motor alınıp takılması daha uygun bir çözüm olabilir. aracına uzun süre binecek olanlar bu tercihe yönelebilir. fakat sadece kapak taşlanıp segman atılacak ise, sandık motor almak anlamsız olur.

şimdi size en önemli bilgiyi vereceğim. motorun soğutma sisteminde antifriz yoksa ya da belirli dönemlerde kullanılıp sonradan kullanılmadı veya kullanıldı ise, o motorun ömrü çok uzun olmayacaktır. sıfır araba alıyorsanız her yıl kesinlikle antifriz değişimi yaptırın ve çeşme suyu asla kullanmayın. 500 bin kilometre yapıp içi ayna gibi parlayan motor da gördüm, 100 binde tüm içi çamurdan pastan görünmeyen motor da gördüm ben. bu konuda titiz insanların araçları gerçekten çok uzun ömürlü oluyor.

markası bilinmeyen, sahte ve petrollerde satılan açık yağlardan uzak durun. aracınıza uygun motor yağı kullanın ve kesinlikle motor yağını kendiniz satın alın. yağ değişimi yapılırken aracınızın başında durun. yağ filtrenizi kesinlikle orijinal alın ve hava filtresini değiştirmeyi ihmal etmeyin.

otomobiller hakkında yazdığım geniş kapsamlı kitabıma ulaşmak için:

Klima Neden Aracın Yakıt Tüketimini Artırıyor?