Osmanlı'da Çocuk Yaştaki Katiller Nasıl ve Neye Göre Cezalandırılıyordu?
"suça sürüklenen çocuk" sıçmığıyla savunulmaya çalışan katillerin osmanlı imparatorluğu döneminde nasıl cezalandırıldıklarına dair iki kelâm edeyim;
osmanlı imparatorluğu'nda örfî ve şer'î hukuk bir arada uygulanmıştır malûm. hem eski türk yasalarında hem de islam hukukunda katilin idam cezası alabilmesi için buluğ çağına erişip erişmediğine bakılmıştır. bu çağ, erkeklerde 12-15; kızlarda ise 9-15 yaş aralıklarına tekabül eder. elbette tek kural bu yaş aralıklarının tutup tutmaması değildir. avârız denen ve cezaî ehliyeti ortadan kaldıran durumları tanımlayan bir fıkıh terimi de bulunmaktadır.
osmanlı imparatorluğu'nda 1917 tarihinde çıkarılan aile kararnâmesi ile cezaî ehliyet yaşı 18 olarak belirlenmişse de bunun öncesinde bu yaş aralığı yukarıda belirttiğim şekilde asırlarca devam etmiştir. burada da imparatorluk iki farklı uygulamaya gitmiştir:
devlete karşı işlenen suçlar.
kişiye karşı işlenen suçlar.
devlete karşı işlenen suçlarda çoğunlukla cezalar ailelerle anlaşılarak affedilirken, şahsa karşı suçlarda devletin affetme gibi bir yetkisi bulunmamaktadır.
bu arada 1917'de çıkan 18 yaş sınırı ile ilgili payitaht'a çokça şikayet gelmiş, buluğ çağına etmenin devletin farklı coğrafyalarında farklı etkenler sebebiyle daha erken yaşta gerçekleşebildiği öne sürülerek alt sınırın yeniden 15 yaş olması gerektiği görüşü öne sürülmüştür.
buluğ çağına ermiş bir katil, maktulün ailesi tarafından affedilmedikçe cezalandırılmıştır. bu ceza idam yahut ömür boyu kalebentlik şeklindedir. af söz konusu ise de bir diyet ödenmektedir.
eğer katil buluğ çağına ermemişse ve maktulü kasıtlı olarak öldürmüşse en az 3 kefil bulunur ve katilin buluğ çağına ermesi beklenir. maktulün ailesi bu süreçte katili affetmez ise katil, buluğ çağına ulaşır ulaşmaz cezalandırılırdı. kasten öldürmede hiçbir şekilde ceza indirime girilmemekte ve katil kılıç ile idam edilmektedir. ola ki maktulün ailesi katili diyet karşılığında affetse bile mahkeme katile sürgün, kalebentlik gibi cezalar vermiş, katili toplumdan uzak tutmayı yeğlemiştir.
imparatorluk tarihi boyunca 15 yaşından küçük olup da birini öldüren çocuklara idam cezası uygulanmamıştır. daha küçük suçlarda ise ıslah-ı nefs için hapis cezaları verilmiştir. fakat olay kazaen gerçekmişse çocuğa herhangi bir ceza verilmemiştir.
sonuç olarak
insan öldürme gibi bir suçun nasıl sonuçlar doğuracağının 15 yaşına girmiş bireyler tarafından idrak edilebileceği kuralına nazaran bu katiller idam edilmiş; daha küçük yaştaki katiller ise toplumdan izole edilmişlerdir.