Osmanlı ile Batı Arasındaki Farkın Açılmasının Sebebi, Aristokrat Sınıfın Eksikliği miydi?
bir köşkte doğuyorsunuz ve yedi sülalenize yetecek sayıda kira getiren arsalarınız, iş yerleriniz, evleriniz var. gençliğinizde gündüzleri doğanın sırrını teşkil eden matematik ve fizik öğrenmekle geçiriyorsunuz, akşamları ise 2000-3000 yıllık eski yunan eserlerini okumakla. zaten bunu yapmasanız ne yapacaksınız başka? sizin için para kazanan binlerce köle var. çalışmanıza gerek yok ki?
yetişkinlikte ise önünüzde birkaç yol var: ya para kazanmaya odaklanıp yeni işler üzerine kafa yoracaksınız, ya kendinizi bir şeyler öğrenip araştırmaya vereceksiniz, ya okuduğunuz kitaplardaki kahraman askerlerden biri olacaksınız, ya uçkur peşine düşüp bavyera kralı ikinci ludwig gibi rezil olacaksınız, ya da sonu gelmez balolarla partilerle ziyafetlerle gününüzü gün edip marie antoinette gibi giyotini boylayacaksınız.
işte avrupa budur. avrupa tarihi bundan ibarettir. avrupa'yı son 500 yılda ileri götüren hep bu salt gerçek olmuştur.
avrupa niye böyle uçtu gitti? çünkü aristokratları vardı. zengin aileleri vardı.
bugün bile bunun etkileri sürmektedir. mesela hepimizin yakından tanıdığı prenses diana'nın ailesine, spencer ailesini bir araştırın. 1000 yıllık aristokrat bir aile ve bugünkü mal varlıkları 500 milyon dolar civarında. yani birleşik krallık'taki sayısız aristokrat aileden sadece birisi olan bir aile bile, bizdeki en zengin ailelerden biri olacak güçte. bunun gibi yüzlerce aile var.
üniversiteleri kimler kurdu? amerika'yı keşfedecek columbus'u kim finanse etti? amerika'da afrika'da asya'da yüzlerce liman ve şirketi kimler açtı? east indies company'i kimler kurdu? da vinci'yi kim finanse etti? wagner'i kim finanse etti? newton'u kim finanse etti? meclisleri kimler açtı? fabrikaları kimler kurdu? hep aristokrat aileler. zengin aileler.
osmanlı işte bunu yok etti.
fatih sultan mehmet'in yaşadığı çandarlı travmasından sonra, hiçbir aristokrat ailenin yeşermesine izin verilmedi. hatta zengin ailelerin malına mülküne çoğu kez sebepsizce el konuldu. vezirlerin ve sadrazamların tamamının malına mülküne öldükten sonra el konuldu, ailelerine çok ufak bir miras bırakıldı. para hep ama hep tek bir kapital'de tutuldu: osmanoğlu ailesi.
ne bekliyordunuz ki? dünyanın neresinde tek bir şirketle zengin olan ülke var? neresinde tek bir yöneticiyle zengin olan ülke var?
başarı, kümülatiftir, zincirleme ilerlemek zorundadır. aile kurumu ise avrupa'da bunu sağlayan en temel faktör olmuştur.