41 ilde 657 orta halli aile üzerinde yaptığım bir başka dev araştırma. bu ailelerin % 65'lik bir bölümünde babasının, dedesinin ya da büyük dedesinin zamanında hatırı sayılır bir serveti olduğunu, fakat daha sonra bu servetin kaybedildiğini söyleyen bir anne veya baba mevcut.

servetini kaybeden büyük dedelerle ilgili anlatılarda öne çıkan faktör ise çok acı: kumar. "büyük dedem rahmetli'nin 3000 dönüm arazisi bir gecede gitmiş... bir gecede... dükkanlar falan hep gitmiş... bir tek ev kalmış, o da ananenin üstüne olmasa o da gidecekmiş" şeklindeki bu anlatılar 1913-1944 yılları arasında türkiye'nin farklı bölgelerindeki yaygın alışkanlığın kumar olduğunu gösteriyor.

anneannemin, dedem hakkındaki anlatıysıdı bu. dedemin babasının çok zengin bi adam olduğunu, dedem babasını küçük yaşta kaybedince herkesin eve üşüştüğünü ve bilmem kimin bize borcu var diyip, ne var ne yok götürdüklerini falan anlatırdı. ben de ufacık olmama rağmen, "ya anneanne böyle saçma şey olur mu ya" diye itiraz ederdim.

hakikaten lan, böyle saçma şey olur mu? tüm varlıklarını sandıklar içinde istifleyip, evde mi saklamışlar ki? absürd komedi gibi vallahi!

çooookkkk uzağa gitmeye gerek olmayan hadise.

ciddi ciddi zengindik. bakkaldan günde bilmem kaç paket sigara, haftada bir kaç şişe 70'lik, kasaptan kilo kilo et, kanat alıyor... yazın ailece tatil hayalleri kuruyor, o hayalleri gerçekleştirebiliyorduk. mesela kaş'lar, kalkan'lar, kemer'ler, olimpos'lar, sarımsaklı, cunda, gümüldür, arada bir bodrum, yalıkavak, turgutreis bizden soruluyordu...

devremülk hesapları bile dolphin'ler, rci'ler acabalar gel-gitler yaşanıyordu.

ama sonra ülkeye bolluk, bereket, zenginlik, füzeye bağlamış fişekleyen gsmh kişi başına gelirler oluştu. allaha çok şükür, şimdilerde de "hangi tütüncüden daha iyi tütün alınır, kaçak sigara satan tütüncüler hangileridir, sahte rakıya nasıl ulaşılır, kredi batağındayken yeni kredi nasıl çekilir" gibi şeyler öğrendik.

insan gelişen bir canlıdır diye boşuna dememişler. durmadan yeni bir şeyler öğreniyor?

aynı şekilde, benim babam da, eskiden çok zengin olduklarını, ancak ben bebekken, yaptıkları bebek bezi masraflarından dolayı, bütün servetimizi yitirdiğimizi anlatmıştı ben çok küçükken. her ne kadar, benimle dalga geçmiş ve yıllarca ben bu hikayeye inanmış olsam da, babamın arkasından anlatacak anılarımın olması açısından güzel birşeydir efendim.

ayrıca bu anlatılarda adı geçen dedelerin eşi dostu dediği halde burun kıvırıp almadığı arazilere bu sıralar imar gelmiş metrekaresi milyor milyor paralara çıkmıştır.

- dedeme demişler al şurdan üç beş dönüm yer, nabacam ben bu tarlayı demiş almamış mal herif, şimdi 18 kat dikiyolar oralara. ulan 10 daire düşse hesap et parayı

bu hikayelerin en can alıcı noktası, verilen onca ev, arazi, para veya artık her ne boksa, dedelerin bunu ''bana lazım deel o kadar mal'' diyerek reddetmesi. insanın kendi dedesi olsa dahi ağır küfürler eder bu duruma.

- eskiden buralar hep dutluktu oğul
- siz eskiden çok salakmışsınız dede. bırak şimdi dutluğu.