Orta Çağ'ın En Büyük Aşk Hikayelerinden Biri: Kral Pedro ve Inês de Castro
"orta çağ'da aşk yoktu" mu?
ne demek yoktu? buyrun size orta çağ aşk hikâyesi: kral pedro ve ines de castro.
her ülkenin kendine ait efsaneleri ve masalları vardır. bu durumda portekiz de bir istisna değildir. portekiz kralı pedro veines de castro’nun aşk hikâyesi, portekiz’in en ünlü masallarından biridir. ines’in kraliyet tarafından öldürülmesi, ilişkilerinin istedikleri gibi bir son bulmamasına neden olmuştur ancak hayatın parçaladığı bu aşkı, bu sefer de ölüm bir araya getirmiştir. işte karşınızda kral pedro’nun ve ines’in mezarlarının nasıl yapıldığının hikâyesi.
her şey 14. yüzyılda, o zamanlar tahtın yasal varisi olan prens pedro’nun (1320-1367), kastilya krallığı’ndan görücü usülü evlilik yapacağı constance’la tanışmasıyla başladı. ancak pedro, constance yerine onun hizmetçilerinden biri olan ines de castro’ya (1320 ya da 1325-1355) aşık oldu ve ines de prensin aşkına, ona aşık olarak karşılık verdi.
pedro ve ines’in, kraliçe constance’ın pedro’nun çocuğunu doğururken ölmesi üzerine ortaya çıkan gizli bir ilişkileri vardı. bu nedenle constance’ın ölümü; pedro’yu, ilişkisini resmileştirecek kadar rahatlattı ancak babası, kral iv. afonso, bu ilişkiye karşı çıktı ve onların evlenmelerini yasakladı. tüm bunlara rağmen, yine de pedro ve ines beraber coimbra’da yaşamaya ve çocuk yapmaya karar verdiler.
efsaneye göre; inês’in kardeşlerinin pedro’nun üzerinde, kraliyet ailesini rahatsız etmeye başlayan büyük bir etkileri vardı. ayrıca, pedro ve inês’in sözde evlilikleri sayesinde, çocukları tahtın varisleri haline gelmişti. bu sebeplerden dolayı kral iv. afonso, kısa bir süre sonra inês de castro’nun öldürülmesine karar verdi ve bir grup adam toplayarak inês’i öldürmelerini emretti.
efsane, ines’in coimbra’daki, quinta das lagrimas sarayı’nda öldürüldüğünü ve kayaların üzerinde hâlâ kanının görüldüğü fıskiyeyi ziyaret edebileceğinizi söylüyor. ancak, ines de castro aslında, yine coimbra’da bulunan santa clara sarayı’nda öldürülmüştür.
bu durum karşısında oldukça öfkelenen pedro, babasıyla bir savaş başlatmak istedi ancak annesi, kraliçe beatriz, barış çağrısında bulunarak oğlunu bu fikirden vazgeçirdi. o zaman pedro, hayatının aşkını öldüren adamların peşinden gitmeyeceğine dair de yemin etmişti fakat babasının ölümünün hemen ardından, bu fikrini değiştirdi ve onların ölmelerini emretti. bu hareketi zalim kelimesini ona takma isim olarak kazandırdı.
kral pedro ve inês ölümlerinden sonra birbirlerine kavuştular. inês’in ölümünden sonra pedro, onu kraliçe olarak taçlandırdı ve böylelikle inês de castro ölümünden sonra taç giyen ilk ve tek portekiz kraliçesi oldu.
kral pedro, bu kraliyet unvanının inês’in mezarının üstünde görünür olmasını sağladı ve sonra kendi mezarının, onun mezarının yanında olmasını ve sonsuza kadar yan yana durmasını emretti.
1358 ve 1367 yılları arasında inşa edilen mezarları yapan kişi bilinmemesine rağmen pek çok insan, onun biraz fransız etkilerine sahip bir portekizli olduğuna inanıyor. kral pedro’nun isteği doğrultusunda mezarlar alcobaca manastırı’nda yer alıyor. en başta, kilisenin güney kanadında yer alan mezarlar, daha sonra mezar odasına taşınmıştır. ancak 20. yüzyıldan itibaren; mezarlar yan yana değil karşılıklı olacak şekilde, ilk yerlerine geri yerleştirilmiştir. ines, manastırın kuzey bölümündeyken pedro ise güney bölümünde bulunuyor.
iki lahit de coimbra’dan gelen kireç taşıyla birlikte ve gotik tarzda yapılmıştır. her ikisinin üstünde, taç giymiş kral pedro ve ines de castro’nun uzanmış heykelleri bulunuyor. mezarlarda heykellerin etrafını çeviren, kraliyet kıyafetlerinin kırışıklıklarıyla ilgilenen ve aynı zamanda uykularını daha rahat hale getirmek için bedenlerin başlarını biraz yukarı kaldıran altı tane melek heykeli yer alıyor.
ines de castro’nun heykeli huzurlu bir yüze sahiptir. sol elinde bir eldiven tutarken sağ eliyle de kolyesine dokunur. alt kısımda bulunan, insan suratlı ve hayvan vücutlu, altı melez varlık ise mezarı desteklemektedir.
lahitin üstünde isa’nın hayatından bazı sahneler görebiliriz: yanlarda, isa’nın çocukluğu, başı ve ayakları ve çarmıha gerildiği yer ve son yargı gösterilir. bu son sahneyle birlikte kral pedro’nun; babası ve inês’in katilleri gibi onlara zarar vermiş olan insanların aksine, kendisinin ve inês de castro’nun cennette bir yere sahip olduklarını göstermek istediğine dair bir inanç vardır. sol alt kısımda, dirilen ve mezarlarından dışarı çıkan ölüleri görebiliriz. en üstte, merkezde ise tanrı her şeyi izliyor.
kral pedro’nun mezarının alçak kabartmaları 15 cm derinliğindeyken inês’inkiler sadece 10 cm derinliğinde olduğu için, kral pedro’nun mezarı daha ayrıntılı olarak incelenmektedir. pedro’nun yatan heykelinin gözleri açıktır ve iki eliyle kılıcını tutar. ayaklarının ucunda, sadâkatin sembolü olan bir köpek görürüz. lahit alt kısmında bulunan, altı aslan tarafından desteklenmektedir.
mezarın baş kısmında üç tane, eş merkezli çark görürüz. bunlardan en büyüğü, on iki tane taç yaprağa sahip olan ve her yaprağında pedro ve ines'in hayatından bölümler gösteren yaşam çarkıdır. ikinci çark olan kader çarkının altı tane taç yaprağının içindeki her bir şekil, aralarındaki saf sevgiyi ve sonunda ulaşacakları ölümsüzlüğü ve dirilişi sembolize eder.
yaşam çarkı sırasıyla şu olayları gösterir
(soldan sağa olacak şekilde yukarıya doğru):
ines çocuklarını kucaklıyor;
karı koca ve çocukları;
ines ve pedro satranç oynuyor;
birlikte zaman geçiren çift;
ines yerde birini izliyor;
büyük bir tahtta oturan pedro;
katillerine yakalanan ines;;
ines katillerinden birinin yüzünü ortaya çıkarıyor;
ines'in suikastı;
ines ölü olarak yatıyor;
ines'in katillerinden birinin cezalandırılması;
kefene sarılmış kral pedro.
kader çarkı sırasıyla şu olayları gösterir, (soldan sağa olacak şekilde yukarıya doğru):
ines, pedro’nun sol tarafında oturuyor (daha evlenmediklerini gösteriyor);
ines şimdi pedro’nun sağında (şimdi evliler);
yan yana duran çift, resmi bir porte için poz veriyormuş gibi görünüyor;
kral iv. afonso’nun kraliçe ines'i krallıktan kovması;
kraliçe ines'in kral iv. afonso’yu geri itmesi;
kral pedro ve kraliçe ines yerde uzanıyor.
mezarın ayak kısmı tamamen ölümle ilgiliyken yan tarafları aziz bartholomew’in hayatından parçalar gösterir. aziz bartholomew, kral pedro’nun da bilinen bir özelliği olan, kekemelerin koruyucusu olarak biliniyordu.
mezarların simgesel unsurları, mimari unsurlarla örtüşür: gotik cepheler, sivri uçlu kemerler, uzun kuleler, pervazlar ve kapıları ortadan bölen taş sütunlar, sanki bir katedralin içine bakıyormuşuz gibi hissettirirken kral pedro’nun mezarının üstündeki çarklar ise kiliselere özgü gül pencerelere benzetilebilir. gotik üslup portekiz’de yaygın olan bir tarz değildi, çünkü romanesk dönem orada, avrupa’nın geri kalanından daha uzun sürmüştür. bunun yanında, en iyi bilinen örnekleri kral pedro ve ines de castro’nun lahitleri olan bazı anıtsal yapılar ve birçok mezar vardı. ancak pek çok insanın, diğer portekiz kralları da dahil olmak üzere, kral pedro ve kraliçe ines'in kalıntılarını görmek istemesi nedeniyle mezarlar, geçmişte bazı hasarlara uğramıştır.