Orta Çağ Dönemi Sırp Krallığı'nın 2.14 M Boyuyla En Güçlü Hükümdarı: Stefan Duşan
stefan duşan: orta çağ'daki sırp krallığı'nın en kudretli hükümdarı
babası stefan decanski, dedesi stefan milutin'e isyan ettiği için konstantinopolis'e sürgün gönderilmişti. bu nedenle çocukluğu bizans başkentinde geçmişti. 1320'de babasıyla dedesi anlaşınca sırp topraklarına döndü. bir yıl sonra da dedesi öldü, babası tahta geçti. babasının 8 yıllık saltanatında güttüğü politikalardan memnun olmadığı için isyan bayrağı açtı ve 1331'de babasını tahttan indirip, tacı giydi.
ihtiraslı bir kişiliğe sahipti. gözünü, (o devirdeki pek çok hükümdar gibi) iyice güçten düşen bizans imparatorluğu'na dikmişti. konstantinopolis'e hakim olup, imparatorluk hayali kurmaktaydı. saltanatı da bu hedefini gerçekleştirebilme uğraşısıyla geçti desek yanlış olmaz.
bizans'ta üçüncü andronikos, sırpların ilerleyişini engellemek maksadıyla bulgarlarla ittifak kurma yoluna başvurmuştu
duşan'ın tahta geçişinden bir yıl önce, 1330'da köstendil'de sırp-bulgar savaşı yaşanmıştı ve sırplar bulgarları yenmeyi başarmıştı. duşan tahta geçince ilk olarak bulgar çarının kız kardeşiyle evlenerek, bizans-bulgar ittifakını bozmayı başardı. bulgarları kendi safına çektikten sonra da bizans aleyhine politikalarını başlattı. bizans'ın balkan topraklarına taarruzlar düzenleyerek, hakimiyetini makedonya'da yaymaya başladı.
1341 senesinde üçüncü andronikos'un ölümüyle bizans'ta paleologos hanedanı ile kantakuzenus ailesinin taht savaşı başladı. çocuk yaştaki v. ioannes paleologos tahta çıkmıştı ve devrin güçlü, nüfuzlu generali vi. ioannes kantakuzenos konstantinopolis'ten uzaklaştırılmıştı. stefan duşan da bizans içindeki bu kargaşadan faydalanmak istedi. kendisine sığınmak isteyen kantakuzen'i kabul etti. geçmişten beri bir türlü ele geçiremediği selanik'i alması için kantakuzen'i öne sürdü. fakat kantakuzen bunda başarılı olamadı. bunun sonucunda da bu ittifak kısa sürdü.
1340'lı yılların ortalarına gelindiğinde kantakuzen osmanlılarla ittifak kurup, rumeli topraklarında güçlenmeye başlamıştı
bu da stefan duşan'ın emelleri için bir tehditti. bu tehdidi ortadan kaldırmak maksadıyla paleologos hanedanı'yla ittifak olduysa da 1347'de kantakuzen tahtı ele geçirmeyi başardı. buna rağmen bizans'taki bu kargaşa döneminin en kazançlısı kendisi olmuştu. şöyle ki; bizans'taki iç savaşın neticesinde stefan duşan krallığının topraklarını makedonya, epir, teselya, arnavutluk'a kadar genişletmiş, kendisini sırpların ve yunanlıların imparatoru ilan etmiş, sırp kilisesi'ni başpiskoposluktan patrikliğe terfi ettirmiş, devletinin merkezini de üsküp'e taşımıştı.
bu kazançlar duşan'ın hırslarını daha da perçinledi. imparatorluğunu ilan ederken, bizans kurumlarını benimsemekten de geri durmadı. tamamıyla bizans tarzı yaşamı benimsedi; bizans unvan ve rütbe sistemine geçti, koyduğu yeni kanunlarda bizans kilise hukuçusu matthaios blastares'in kaleme aldığı syntagma canonum'u esas aldı, sarayı dahi bizans tarzındaydı.
imparatorluk inşası için tüm gücüyle çalışırken, ana hedefi olan konstantinopolis'i ele geçirmek için de çalışmalarını yürütüyordu. en başta venedik cumhuriyeti'yle bizans aleyhinde görüşmeler yürüttü. çünkü donanma olmadan şehrin düşürülemeyeceğinin farkındaydı. iki devlet arasındaki bu görüşmeler 5 yıl boyunca sürdüyse de olumlu sonuçlanmadı.
1350'lere gelindiğinde bizans'ta v. ioannes paleologos'un yaşı artık büyümüştü ve tahtı geri almak için harekete geçti
duşan'dan ve bulgar çarı'ndan destek istedi. duşan da kantakuzenusları devirmek için bu gence destek oldu, bir atlı birlik göndererek onun emrine verdi. sırp-bulgar-venedik destekli v. ioannes'in ordusu, edirne yakınlarında, osmanlı destekli kantakuzenus ordusu karşısında büyük bir bozgun yaşadı. fakat bu bozguna rağmen kantakuzenus ailesi iktidarda daha fazla tutunamadı ve 1354 senesinde paleologoslar iktidarı ele geçirmeyi başardı.
kantakuzenos-paleologos çekişmesinin bu ikinci perdesi esnasında stefan duşan, venedik'ten istediği desteği alamayınca, papalık'la müzakerelere girişmişti. bu müzakerelerde papalığı türklere karşı bir haçlı seferi düzenlenmesi ve bu seferin başkomutanının kendisi olması için ikna etmeye çalışıyordu. fakat bu müzakerelerin sürdüğü esnada, daha 40'lı yaşlarındayken aniden hayatını kaybetti. öldüğünde krallığının toprakları adriyatik denizi'nden ege denizi'ne, tuna nehri'nden korint boğazı'na kadar uzanıyordu. (aralık 1355)
ölümünden sonra yerine geçen oğlu v. stefan uros babası kadar becerikli bir yönetim sergileyemedi. krallık parçalandı. 1371 'de uroş ölünce de nemanjic hanedanı tarihin tozlu sayfalarında yerini aldı.
kaynaklar:
+ donald m. nicol - bizans'ın son yılları (1261-1453) - çeviren: bilge umar - türkiye iş bankası kültür yayınları.
+ georg ostrogorsky - bizans devleti tarihi - çeviren: fikret ışıltan - türk tarih kurumu yayınları.
+ barbara jelavich - balkan tarihi 1 - küre yayınları.