Ölümsüzlüğün Sırrını Arayan İnsanlığı Cevaba Bir Adım Daha Yaklaştıran Yapı: Telomer
öncelikler telomer denen yapı nedir?
ökaryotik kromozomların sonlarında tekrar eden ve insanlarda ttaggg şeklinde olan dna sequence'larıdır. kromozomun fiziksel yapısını korurlar.
telomer denen şey ne işe yarıyor peki?
telomerler dna'ların uç kısımlarıdır. genetik bilgilerimizin koruyucu kalkanları sayılır. hücre bölünmesiyle onlar da kısalmaktadır. kimyaları, uzantıları oldukları dna zincirine benzer. telomerler dna'ları koruma vazifesini üstlenmiş olmasalardı hücre bölünmesi sonucu kromozomlarımız kısalır, bu da genetik bilgilerimizi kaybetmemiz anlamına gelirdi. kromozom uçları birbirine yapışabilir, yıpranabilir ve dış etkilere karşı korunmasız olurlardı. telomerler sayesinde genetik bilgimiz eksilmeden hücre bölünmesi gerçekleşiyor. ve bilindiği gibi hücre bölünmesi yaşamın devamı anlamına geliyor.
bir hücre, içinde ters gidebilecek her şeye karşı önlem alabiliyor. örneğin; bozulmuş bir dna çok tehlikeli olduğundan, hücre bunu fark edip onarabiliyor. uçlarındaki telomerler olmasa, hücre sağlıklı bir dna'yı bozuk olarak algılayıp onu onarmaya çalışırdı. ancak bozuk olmayan bir dna'ya müdahale etmek, hücrenin kanser olmasına ve ölümüne yol açabilir. telomerler bu aşamada da dna'ları koruyor.
telomerler koruyucu kalkan görevlerinin bedelini, bölünmede kısalarak ödüyorlar. çok kısaldıkları zaman hücre artık bölünemiyor ve aktivitesi duruyor. bu da hücrenin ölümü anlamına geliyor. telomerler insan hücrelerinin 50-100 kez bölünmesine olanak sağlıyorlar. insan hücreleri telomer limitine ulaştığında, ölen hücrelerin yerine yenileri gelmezse, kırışıklık ve daha zayıf bir bağışıklık sistemi gibi belirtiler gözleniyor. bu süreç yaşlanmanın yanı sıra, kanser ve yüksek ölüm riskiyle de ilişkili.
telomeri kısalmayan bazı solucanların yaşlanmadıkları, eğer bölünmeden tutulabilirler ise (ki normalde belirli bir boya gelince bölünüyorlar) çok uzun süre hayatlarına devam edecekleri iddia edilmiş.
gazete haberi:
http://www.nottingham.ac.uk/…worms-defy-ageing.aspx
kromozom uçlarında bulunan her hücre bölünmesinde de kısalan, çok kısalınca da hücreyi ölüme götüren genomik bir parça. yaşlanmayı önlemek için bununla çok uğraşıyorlar.
geçenlerde nasa'nın bir deneyini okudum:
tek yumurta ikizi iki astronotun biri dünyada kalmış birini de uzay istasyonuna yollamışlar sen bir yıl kal hele orda demişler. bunların kanı manı, boku püsürü her şeyin testini yapmışlar.bir yıl sonra bu testleri tekrarlamışlar. sonra bir bakmışlar ki sonuçlar değişik tabii. en şaşırtıcı olanı ise uzaydaki kardeşin telomeri daha uzun. gerçi benim için en şaşırtıcı kısım ama bence onlar da şaşırmıştır. yani demem o ki bu deney birçok deneyin daha kapısını açar, uzay-telomer ya da yerçekimi-telomer etkisini baya baya bir incelerler.
telomere ve telomeraz buluşuna 2009 fizyoloji veya tıp nobel ödülü verilmişti. ödülün duyuru metninde telomer, telomeraz ve kanser ilişkisi hakkında şöyle yazılmıştır
"çoğu normal hücre sıklıkla bölünmez, bu nedenle kromozomları kısalma riski taşımazlar ve yüksek telomeraz aktivitesi gerektirmezler. aksine, kanser hücreleri sonsuza kadar bölünme ve telomerlerini koruma yeteneğine sahiptir. peki yaşlılıktan nasıl kaçarlar? kanser hücrelerinde telomeraz aktivitesi artar. bu nedenle, kanser telomeraz yok edilerek tedavi edilebilir mi fikri doğmuştur. telomeraz aktivitesinde artış olan hücrelere karşı aşıları değerlendiren klinik araştırmalar da dahil olmak üzere bu alanda çeşitli çalışmalar devam etmektedir."
bilim dünyası telomeraz aktivitesini azaltmaya / dengelemeye / düzenlemeye çalışırken, bilim sahtekarları ve onların oyuncakları telomeraz aktivatörleri kıvançlı bir şekilde satıyor ve alıyor.