Norveç ve İsveç Gibi Ülkelerin Siyasi ve Ekonomik Sistemlerini Oluşturan Nordik Modeli
nordik model, nordik ülkelerin (norveç, isveç, finlandiya, danimarka, izlanda) yıllardır hem ekonomide uyguladığı hem de siyasette oluşturduğu bir modeldir.
modelin ekonomik kısmı özetle, karma ekonomik modelin refah devletiyle (welfare state) bütünleşmesi ve sosyal devlet anlayışının yaygınlaşması diyebiliriz. kamu harcamaları yüksektir, birçok stratejik kurum (elektrik, enerji, telekominikasyon) kamuya aittir. bu yüzden anglo-saksonlar tarafından komünist olmakla itham edilirler. öte yandan serbest piyasa mevcut olmakla birlikte ithalatta yüksek maliyet mevcuttur. çok uluslu şirketlerin özellikle de norveç'te yatırımları zayıftır. sermaye çoğunlukla yerli ve millidir.
siyasi açıdan irdeleyecek olursak
finlandiya ve izlanda (bu ikisi cumhuriyet) haricinde viking geleneklerinden gelen danimarka, isveç ve norveç'te parlamenter temsili demokratik anayasal monarşi mevcuttur. kuzey ülkelerde sosyal demokrat nüfus ile merkez sağ nüfus genelde başabaştır. bu yüzden her seçimde ittifaklar oluşur; örneğin norveç'te sosyal demokratlar, işçi partisi (ap) önderliğinde sosyalist-sol (svp) ve yeşilleri (mdg) veya merkez partiyi (sp) alır "sol koalisyon"u kurar. merkez sağ'da ise sağ parti (hoyre) terakkiperverler (progressive party) liberaller (venstre) ve hıristiyan demokratlarla "sağ koalisyon"u kurar. siyasi yapı tek başına iktidarı ve güçler birliğini engeller, kimse de çıkıp "işte bu sorunlar hep koalisyonlar yüzünden" demez. koalisyonlar arasında dengeyi genelde ufak partiler (svp, sp, venstre) belirler. makro ölçekli politikalar genelde koalisyonlar tarafından bozulmaz, yapılar arasındaki farklılıkları ab karşıtlığı, kapalı ekonomi-serbest piyasa çatışması, özelleştirmeler vs. belirler. siyasette at gözlüğü ve partizanlık yoktur. yaşadığım yıllarda (2011-2012) yerel seçimler yaklaşıyordu ve örneğin, ap (işçi partisi) ile høyre'nin (muhafazakar parti) stantları yan yana açılmıştı. kimse de "la senin ne işin var burda bebe" demiyordu.
nordik model dahilinde değil de, norveç özelinde konuşuyorum, siyasi partilerin isimleri de ilginçtir. işçi partisi tüm türkiye hariç (lol) dünyada sosyalizmi temsil ederken burada sosyal demokrasiyle sosyal liberalizm arasındadır... sosyalist sol parti ise demokratik sosyalizmi benimsemiştir. venstre vardır mesela, birebir çevirisi sol olmasına rağmen liberalizmi desteklemekte ve kendisini merkez-merkez sağda konumlandırmaktadır. adının hakkını veren tek parti sanırım høyre, zira birebir çevirisi sağ olan bu parti merkez sağda muhafazakarların yanında yer alır.
konuyla ilgili iki yazı:
http://www.gazetebilkent.com/…nav-ekonomi-modeli-1/
http://www.bilgesam.org/…italizm-acmazina-care-mi-/