NASA'nın 30 Temmuz'da Fırlattığı Perseverance Uzay Aracının Görevi Nedir?
hatırlarsanız geçen sene bu zamanlar herkes kendi ismiyle mars bileti alıp sosyal medyada paylaşıyordu. toplam yaklaşık 11 milyon bilet alınmış ve türkler olarak 2,5 milyon biletle tabii ki 1. sıradayız. milletçe böyle şeylerde birinci olmaya bayılıyoruz. işte artık o biletlerdeki uçuşun tarihi geldi. nasa'nın perseverance (azim) adını verdiği uzay aracı 30 temmuz'da mars'a fırlatıldı.
peki 2,5 milyon türk'ün ismini de marsa götürecek olan bu mars görevinin amacı ne?
azim görevi aslında nasanın yıllardır süren mars keşif programının bir parçası. bu programın 4 ana amacı var.
birincisi mars'ta şu an ya da geçmişte yaşam olup olmadığını anlamak. bu yüzden iniş bölgesi olarak jezero krateri seçilmiş. bu bölgenin bir zamanlar büyük bir göl olduğu ve nehirlerle başka göllere bağlantılı olduğu tahmin ediliyor.
azim rover’ı aslında sadece bir uzay aracı olmanın çok ötesinde, adeta bir laboratuvar. üzerinde lazerler ve özel kameralar bulunuyor. bu sayede etraftaki bakteri hücresi kalıntıları gibi organik maddeleri tespit edebiliyor. yakından incelenmesi gereken kaya bulunduğunda ise küçük bir matkapla kayadan örnek alınıyor. tabi böyle özel bir aracı üretmenin de kendine has zorlukları var. içeri girerken her şeyin sterilize edildiği ve özel kıyafetlerle çalışılan özel bir odada üretilmiş. aracın geliştirilmesi yaklaşık 2 yıl sürmüş ve yüzlerce milyon dolara malolmuş.
görevin ikinci amacı ise mars'ın atmosferini ve hava koşullarını analiz etmek. yakın gelecekte marsa insan gönderilmesi planlandığı için mars’taki hava koşullarıyla ilgili mümkün olduğunca fazla şey bilmek gerekiyor. çünkü mars'a giden insanların içinde yaşayacağı yapılar dünya’da üretilecek. bu yüzden yapıların mars’taki koşullara dayanıklı şekilde üretilmesi büyük önem taşıyor. mars’ın yüzeyinin yapısından dolayı sürekli toz fırtınaları oluyor ve güneş ışınlarının haftalarca mars’a ulaşmamasına neden oluyor. insanlar mars’a gittiklerinde bu toz fırtınaları en büyük sorunlarından biri olacak.
azim rover’ının üzerindeki tüm ekipmanlar normale göre çok hafif olarak üretilmiş. örneğin x ışını spektrometresi denilen bir cihaz normalde neredeyse bir oda büyüklüğünde. ancak uzay aracının üstündeki versiyonu ise normalden yaklaşık 100 kat daha küçük. bu cihaz atomların yaydığı ışınları tespit edip kimyasal analiz yapmakta kullanılıyor.
üçüncü amacı ise mars’ın yeraltı boyutu hakkında bilgi sahibi olmak. mars gezegeninin içi de tıpkı dünyamız gibi erimiş kayaçlardan oluşuyor. bilim insanları özel bir radar yardımıyla yerin alt katmanlarını gözlemlemeyi amaçlıyorlar. bu sayede mars’ın yer yapısı ve depremlerle ilgili bilgi edinilebilecek.
azim rover’ı mars’taki koşullara dayanabilmesi için birçok testten geçirilmiş. günler boyunca sarsılmış, yüksekten düşürülmüş, bazen de yüksek enerjili ışınlara maruz bırakılmış. bu mühendislik harikası araç bütün bu testlerden geçmeyi başarmış.
görevin dördüncü ve son amacı ise mars’ta insanlar için yaşanılabilecek bir ortam oluşturmanın ne kadar mümkün olduğunu anlamak. mars’ın atmosferi yüksek oranda karbondioksitten oluşuyor. ancak nefes alabilmemiz için oksijen gerekli. karbondioksiti oluşturan iki oksijen ve bir karbon atomunu ayırarak oksijen üretmeyi planlıyorlar. eğer bu yöntem başarılı olursa insanların mars’ta yaşamasının önündeki en büyük engellerden biri ortadan kalkmış olacak.
azim adlı uzay aracının içinde bir de ufak bir helikopter var. bu helikopter uçmayı başarabilirse başka bir gezegende uçurulan ilk helikopter olacak. bir helikopterin uçması için pervanelerin havayı aşağı doğru ittirip kaldırma kuvveti oluşturması gereklidir. ancak mars’ta helikopter uçurmak hiç kolay değil. çünkü mars’ın atmosferindeki gazlar dünyanın atmosferinden yaklaşık 100 kat daha az. bu yüzden helikopter pervaneleri gerekli olan kaldırma kuvvetini oluşturamayabilir. helikopterin uçmasını sağlamak için çift pervane kullanılıyor. ve bu pervaneler dünyada uçan bir helikopterden çok daha hızlı dönüyor. eğer helikopter uçuşu başarılı olursa mars’ın engebeli yüzeyinde ulaşım oldukça kolaylaşmış olacak.
tıpkı uçak yolculuğundaki gibi mars’a araç göndermenin en riskli kısmı da iniş. çünkü iniş sırasında birçok şey ters gidebilir. azim, mars yüzeyine uzay vinci denilen iniş sistemiyle indirilecek. yüzeye yaklaştığında roketlerin itişiyle havada duran başka bir araç tarafından yüzeye yavaşça bırakılacak.
ayrıca mars ve dünya arasındaki uzaklık ortalama 150 milyon km olduğu için uzay aracını kontrol etmek oldukça zor. çünkü dünyadan gönderilen sinyaller uzay aracına yaklaşık 5 dakikada ulaşıyor. yani verilen her komutun uygulanması 5 dakikalık bir gecikmeyle oluyor. bu yüzden rover anlık olarak yönetilmek yerine dünya'dan gönderilen ve çok sayıda işlem içeren komutlar zinciriyle idare ediliyor.
https://mars.nasa.gov/mars2020/