NASA Uzay Aracı Perseverence'ın Mars'a İnişine Dair Teknik Detaylar
perseverence, 18 şubat'ta jezero kraterine iniş yaptı. altında ingenuity adında bir helikopter taşıyordu. bu araç yüzey üstü uçuşlar yapacak. perseverance ayrıca 10 milyon küsür isim/soyismi de mars'a indirecek. hani şu mars'a ismin gitsin, şuraya yaz demişlerdi de yazmıştık, bilet kesmişlerdi, sevindirik olmuştuk, o işte.
aracın mars'a indireceği diğer anlamlı nesneler şöyle
- sağlıkçılara saygı niteliğinde covid-19 plakası. perseverance, covid-19 patlak verdiğinden birkaç ay sonra fırlatılmıştı.
- mastcam-z adında yakın çekim yapabilen kamera.
- sherloc. yani, scanning habitable environments with raman & luminescence for organics & chemicals. yani hiper optik vasküler dondurucu. değil tabi. organik ve kimyasal araştırması için raman/ışımayla yaşanabilir çevre taraması yapan bir alet edevat. içine sherlock holmes'un adresi yazan bir madeni para da yerleştirildi.
- küçük bir mars meteortaşı.
perseverance, öncülü curiosity ile aynı inişi (edl) gerçekleştirecek. bu otonom iniş 7 dakika sürecek. haliyle bu sürede nasa'dan inişe kimse müdahele edemeyecek. bu 7 dakikayı "seven minutes of terror" şeklinde tanımlıyorlar. yani 7 dakikalık dehşet. ileride bundan güzel bir film olur. mars'a inmeye çalışan bir rover marslılar tarafından hack'lenip uyduları olan phobos'a indirilir. marslılar rover'ı nükleer silah haline getirip dünyaya geri gönderir ve amerika bu felaketi durduması için bruce willis ve ekibine başvurur. yani armageddon 2.
şu infografikte rover'ın iniş evresi görülebilir
inişe on dakika kala rover, güneş panellerini ve yakıt tanklarını taşıyan parçayı serbest bıraktı. on dakika sonra sırasıyla atmosfere giriş, maksimum ısınma, maksimum hız kesme, güdümlü giriş, paraşüt açma, ısı kalkanının ayrılması, radar kilidi ve birkaç teknik işlemden sonra zemine iniş sağladı.
şimdi burada böyle yazınca çok basit aşamalar gibi görünüyor ama detayları incelediğimizde bu kadar işlemi rover'ın yapmış olması insanı heyecanlandırıyor.
rover bu yedi dakikada tam olarak neler yaptı, detaylarıyla inceleyelim
- atlas v (rover'ı taşıyan roketin adı) yakıt tanklarını ve güneş panellerini taşıyan parçayı, atmosfere girmeden fırlattı. on dakika sonra saatte 20.000km/h ile atmosfere giriş yaptı. bu esnada roketin yüzeyi 1300 derece ısınacak ama içi, ısı kalkanlarından ötürü oda sıcaklığında oldu. yani perseverance bu aşırı ısınmadan etkilenmedi.
- atmosfere girişten 4 dakika sonra, hız saatte 1500 km'e düştüğünde rover, 21.5m'lik paraşütünü açtı. curiosity'de olmayan, yeni teknoloji range trigger ile bu zamanlama bu sefer daha isabetli ayarlanabildi.
- rover, paraşütü açtıktan 20 saniye sonra ısı kalkanlarından kurtuldu ve inişin kaydını bütün detaylarıyla kaydetmeye ve fotoğraflarını çekmeye başladı. bu fotolar rover'ın haritalama teknolojisi için önemli çünkü rover bir şekilde güvenli iniş bölgesinden uzaklaşır ve bunu fark edebilirse, hemen yeni bir iniş alanı hesaplayabilecek.
- rover hızını 320 km/h'a düşürdü. inişe 2100 metre kala paraşütünden kurtulacak. sky crane isimli 8 itişli "vinç" devreye girdi. hızı 2.7km/h'a düşürdü. yüzeye 20 metre kala kablolarıyla rover'ı yavaşça yüzeye indirdi.
- rover yüzeye dokunduğunda kabloları kesecek ve vinç çakılma noktasına düşmek üzere rover'dan ayrıldı.
tüm bunlar 7 dakika içinde oldu.
birkaç gün sonrasında inişin yüksek çözünürlü görüntüsünü izleyebilecek ve hatta sesini duyabileceğiz, peki bu nasıl olacak?
2018'de mars'a indirilen insight adlı, sismik hareketlerin kaydını tutan rover sayesinde. haberi de olmuştu, mars'ın sesini dinleyin diye.
işte insight da kulakları açık bir şekilde perseverance'ın inişte, sonik patlamalarla yaratacağı sinyalleri sismik dalgalara çevirerek kayda almaya çalıştı.
bu patlamalardan ikisinin sinyalleri, insight'in sismik dalgaya dönüştürebileceği güçte idi. bu sinyaller, perseverance'ın atmosfere girdikten sonra fırlattığı seyir kütle dengesi cihazları (cruise mass balance devices) tarafından oluşuyordu. her biri 77 kg olan bu iki cihaz, saatte 14.000 km/h ile düştü. yine de bu inişte meydana gelecek sismik dalgaların ne kadar güçlü olacağı bilinemiyor.
özetle
perseverance'ın inişi, curiosity'nin inişine göre birkaç farklı yeni teknolojiyle birlikte gerçekleşmiş durumda.
yıllardır bilimkurgu dizi ve filmlerinden izlediğimiz, kitaplarından okuduğumuz o çılgın manevraları yapabilen, rota hesaplayabilen, savaşlara girip çıkabilen, göktaşı madenciliği yapabilen son teknoloji uzay gemilerini düşündüğümüzde, bugün farklı bir gezegene yedi dakika boyunca kendi kontrolünde iniş yapan bir robotun hareketleriyle heyecanlanıyor olmamız insanlık olarak işin daha ne kadar başında olduğumuzun kanıtı adeta. ayrıca ömrümüz uzun olsaydı, o günlere ulaştığımızda bugünkü heyecanımızı hatırlayıp geçmişe tarihi bir yolculuk yapıyor olurduk.