Mutlu, Mutsuz, Mutluluk Gibi Kelimelerin Kökü Olan Mut Ne Anlama Geliyor?
mutlu var, mutsuz var, mutluluk ve mutsuzluk var... ama tek başına bir "mut" yok?
işte dilin küçük oyunlarından biri. nedir tam olarak bu "mut"?
türkiye türkçesinde mutlu, mutsuz, mutluluk, vs gibi kelimelerde yaşayan "mut" kökü çoğu yerde yanlış biçimde önündeki "u" harfi düşmüş de umut kelimesinden türemiş gibi sunulurken denk geliyor olabilirsiniz. oysa bu apaçık etimolojik bir hatadır.
zira; umut, arapça "umd" (esasında bize farsça üzerinden gelmiştir), osmanlı zamanında "umut" olarak yerleşmiş, türkiye türkçesinde umut-ümit şeklinde dönüşmüştür. hala daha iki hali de kullanılır. yani, kökü yabancı kökenlidir.
esasında; mut, eski türkçe "kut" kökünün ses değişmiş varyantıdır. "kut" , göktürk yazıtlarından itibaren, türk dillerinde "uğur, saadet, talih, kutsallık" anlamına gelir. hatta, bilge kağan, kendisine tanrı’nın "kut verdiğini" söyler. "kutlu olsun" ifadesi de buradan gelir.
türkiye türkçesi diye başlamamın sebebi de esasında belli; orta asya’daki diğer türki dillerde çağdaş kullanın şekli hala daha "kut" şeklindedir. "mut" yerine "kut" yaşamaya devam etmektedir:
kazakça: qut (bereket, uğur), qutty bolsyn (kutlu olsun).
kırgızca: kut, kuttoo (kutlamak).
özbekçe: qut, qutli.
türkmençe: kutly bolsun.
uygurca: qutluq.
dikkat edilirse hiçbirinde "mut" kullanılmaz; kök kut’tur.
türkçe ise "kut" varyantı "mut" üzerinden yaşamış, böylece "mutlu, mutsuz, mutluluk" gibi türevler yerleşmiştir.
sonuç
"umut" ile "mut" arasında köken birliği yoktur. sadece, daha sonrasında ses benzerliğinden kaynaklanan yanlış bir bağlantı kurulmuştur.
"mutlu yıllar" dileği, aslında tarihsel olarak "kutlu yıllar" ile aynı soydandır; sadece bireysel saadeti vurgulayan yönde verilmiştir. söylenmek istenen, arzu edilen şey, "kutlanacak yılların olsun" temennisidir. hatta, gündelik dile ve iyi niyet temennisine uygun, ama etimolojik ve tarihsel olarak tam doğru olmayacak şekilde, kimi zaman "kutlu mutlu" olsun şeklinde çift kullanımı bile görülür.