MS 122 Tarihli Roma İmparatorluğu Askeri Diplomasının Öğrettiği Gerçekler
milattan sonra 17 temmuz 122 tarihinde roma imparatorluğu tarafından gemellus isimli yardımcı askere verilen askeri hizmet tamamlama diploması şekildeki gibidir:
bu diploma aynı zamanda ilgili şahsa roma imparatorluğu vatandaşı olmayı da bahşeder. hem emeklilik, hem teşekkür, hem vatandaşlık belgesi hem de diploma işlevini görür. şu estetiğe, şu inceliğe bakar mısınız? hayran olmamak elde değil.
kime verilirdi bu?
bu tarz diplomalar roma imparatorluğu'nda roma vatandaşı olmayan auxiliary birliklerine, (tam karşılığını bulamadığım için yukarıdaki paragrafta "yardımcı birlik" olarak çevirdim. auxilia birlikleri, augustus'un roma ordusunu tekrar organize etmesiyle birlikte roma dışındaki birliklerin de orduya alınma kararı sonucunda oluşturulan birliklerdir.) 25 yıllık ordu hizmeti bitiminde (denizciler için bu sürenin 26 yıl olması gerekiyormuş), ilgili tarihin imparatoru tarafından görev bitimi olarak verilirmiş. roma vatandaşlığı olma özelliğini de taşıyan bu belge sayesinde ordu hizmetini bitiren askerler vatandaş oldukları gerekçesiyle çeşitli avantajlar (vergi muafiyeti, hizmet bitimi öncesinde doğan çocuklarının da roma vatandaşlığına geçirilmesi vs.) ederlermiş.
diplomalar, birbirinin birebir aynısı olan iki adet bronz tabletin üzerindeki deliklerden bronz bir tel ile birbirleriyle bağlanması suretiyle yapılırmış. niçin iki adet kopya halinde yapıldığı sorusu ise roma imparatorluğu'na olan hayranlığı bir kez daha artıracak cinsten. öndeki tablet günlük kullanım için yapılmış. şayet herhangi bir durumda öndeki tablenin sahte olduğuna dair bir şüphe ortaya çıktıysa diplomanın hemen ikinci sayfasındaki bölüm açılır; ikinci sayfanın birinci sayfayla aynı olup olmadığına bakılır; eğer aynıysa da ikinci sayfa üzerindeki mühürler (diplomanın takdim edilişi esnasındaki şahitlerin mühürleri) sökülerek diplomanın orijinalliği teyit edilirmiş. her ince ayrıntıyı düşünüp gerekli tedbirleri alan kadim roma imparatorluğu... 25 senesini roma ordusuna verme gururunu sahip olduğu diplomayla belgeleyen bir asker emekliliğini bu diplomayı yanına almak şartıyla roma toprağına ait olan herhangi bir yerde geçirebilirdi.
gördüğümüz şu basit diploma bile roma impratorluğu'nun zamanının ne kadar ötesinde bir uygarlık olduğunu kanıtlıyor
roma imparatorluğu'nun niçin en büyük imparatorluk haline geldiği hakkında bir fikir verebiliyor. günümüzden 2000 yıl önce romalı olmayan askerlere roma vatandaşlığına geçme fırsatını verirsen; ve bu fırsatı da kimsenin itiraz edemeyeceği bir şekilde hakka ve hukuka uygun bir şekilde belgelersen, ülke dışındaki bütün birlikler roma ordusuna layıkıyla hizmet edebilmek için birbiriyle yarışır. hizmet sonunda sahip olacakları diploma sayesinde kimsenin de haklarına gasp etmeyeceğinden emin olduktan sonra ordudaki liyakat artar. bu durum yalnızca askeri sistem için geçerli değil. toplumun her kesiminde hak ve hukuka bağlı bir sistemi oturtup bütün vatandaşların bu hak ve hukuk kapsamında faydalanabilmesini sağlarsan zamanının en önde gelen uygarlığı olursun. en iyi asker de sana hizmet etmek ister; çünkü 25. yılda vatandaşlık verileceğini hak ve hukukla garanti etmişsindir. en iyi bilimadamı da çalışmalarını senin ülkende yapar, en zengin tüccar da senin ülkende ticaret yapmak ister, en iyi mimar eserlerini senin topraklarında inşa etmek ister vs vs...