Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne Göre Hangi Ülkelerin Gemileri Boğazdan Nasıl Geçebiliyor?
montreux boğazlar sözleşmesine göre gemilerin geçiş rejimlerine şöyle kısa bir şekilde göz atalım, ders çalışmaya gelen arkadaşlar olursa onlarında işine yarar, çünkü düz metinden okunduğunda kafa karıştırıcı olabilir bu hangi gemi nasıl geçiyor mevzuları.
a. ticaret gemileri
1- savaş tehlikesi durumu:
- kıyıdaş devlet gemisi: geçiş serbestisi ilkesi geçerlidir. ancak bu gemiler türkiye'nin göstereceği rotadan geçiş yaparlar.
- kıyıdaş olmayan devlet gemisi: kıyıdaş ile aynı durum geçerlidir.
2- barış durumu:
-kıyıdaş devlet gemisi: bu gemiler bayrak, yük fark etmeksizin, gece gündüz ayrımı olmadan, sadece geldiği ve gideceği yeri türk makamlarına bildirerek boğazlardan geçebilir. bu gemileri sadece sağlık sebepleri ile durdurabiliriz.
-kıyıdaş olmayan devlet gemisi: kıyıdaş devletlerin gemileri ile aynı uygulamaya tabidirler.
3- savaş durumu:
3.1 - türkiye savaşta değilse:
-kıyıdaş devlet gemisi: barış zamanındaki uygulamanın aynısı geçerlidir.
-kıyıdaş olmayan devlet gemisi: barış zamanındaki uygulamanın aynısı geçerlidir.
3.2 - türkiye savaştaysa:
- kıyıdaş devlet gemisi: türkiye ile savaşta olan devletlerin ticaret gemilerinin geçişi türkiye'nin takdirine bağlıdır. türkiye ile savaşta olmayan devletlerin ticaret gemileri ise gündüzleri, türkiye'nin gösteceği rotadan ve düşmana yardım etmemek kaydıyla geçebilirler.
-kıyıdaş olmayan devlet gemisi: kıyıdaş olan devletlerin gemileri ile aynı uygulamaya tâbidirler. (türkiye ile savaşta olan ve olmayanlar ayrımı burada da geçerlidir)
b. savaş gemileri
1 - savaş tehlikesi durumu:
- kıyıdaş devlet gemisi: bu gemilerin geçişi türkiye'nin takdirine bağlıdır.
- kıyıdaş olmayan devlet gemisi: bu gemilerin geçişi türkiye'nin takdirine bağlıdır.
2 - barış durumu:
- kıyıdaş devlet gemisi: kıyıdaş devletlerin yardımcı gemileri, hafif su üstü gemileri, küçük savaş gemileri boğazlardan geçerken ağırlıkları 15.000 tondan fazla olamaz veya toplam sayı olarak 9'u geçemezler. bu savaş gemileri geçişten 8 gün önce bildirimde bulunarak, gündüz vakti ve durmadan boğazlardan geçerler. kıyıdaş devletlerin 15.000 tonu aşan hattı harp gemileri ise; tek başlarına, en fazla iki torpido taşıyarak, gündüz vakti ve durmaksızın boğazlardan geçebilirler. kıyıdaş devletlerin savaş gemileri karadeniz'de sınırsız olarak kalabilirler.
- kıyıdaş olmayan devlet gemisi: kıyıdaş olmayan devletlerin yardımcı gemileri, hafif su üstü gemileri, küçük savaş gemileri'nin geçişleri kıyıdaş devletlerin gemilerinin geçiş düzenlemesi ile aynıdır. ancak kıyıdaş olmayan devletlerin hattı harp gemileri, deniz altıları, uçak gemileri boğazlardan geçemezler. kıyıdaş olmayan devletler eğer 15.000 tondan fazla olan gemi geçirmek isterlerse; tek ülke en fazla 30.000 tonluk bir gemi geçirebilirken, birden çok ülke ise toplam en fazla 45.000 tonluk gemi geçirebilir. kıyıdaş olmayan ülkelerin savaş gemileri boğazlardan geçmeden 15 gün önce bildirimde bulunurlar ve karadeniz'de en fazla 21 gün kalabilirler.
3- savaş durumu:
3.1 - türkiye savaşta değilse:
- kıyıdaş devlet gemisi: savaşmayan devletlerin (yani hem kıyıdaş olan hem de o anda devam etmekte olan savaşa taraf olmayan devletler) gemileri barış zamanı gibi geçiş yaparlar. savaşta olan devletlerin (yani hem kıyıdaş olan hem de o anda devam etmekte olan savaşa taraf olan devletler) gemileri boğazlardan geçemezler, ancak bu durumun 3 istisnası vardır;
+ bu gemiler bağlama limanlarına dönüyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
+ bu gemiler birleşmiş milletlerin zorlama önlemlerini uygulamak için hareket ediyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
+ bu gemiler türkiye'nin taraf olduğu bir yarım anlaşması uyarınca hareket ediyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
- kıyıdaş olmayan devlet gemisi: savaşmayan devletlerin (yani hem kıyıdaş olan hem de o anda devam etmekte olan savaşa taraf olmayan devletler) gemileri barış zamanı gibi geçiş yaparlar. savaşta olan devletlerin (yani hem kıyıdaş olan hem de o anda devam etmekte olan savaşa taraf olan devletler) gemileri boğazlardan geçemezler, ancak bu durumun 3 istisnası vardır;
+ bu gemiler bağlama limanlarına dönüyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
+ bu gemiler birleşmiş milletlerin zorlama önlemlerini uygulamak için hareket ediyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
+ bu gemiler türkiye'nin taraf olduğu bir yarım anlaşması uyarınca hareket ediyorlarsa boğazlardan geçebilirler.
3.2 - türkiye savaştaysa:
- kıyıdaş devlet gemisi: türkiye savaştaysa kıyıdaş devletlerin savaş gemilerinin geçişleri takdirimize bağlıdır.
- kıyıdaş olmayan devlet gemisi: türkiye savaştaysa kıyıdaş olmayan devletlerin savaş gemilerinin geçişleri takdirimize bağlıdır.